Tomaten en bananen in de winter: hoe weet ik of groente en fruit duurzaam zijn?

Wie milieubewust wil leven, eet seizoensgroenten van Nederlandse akkers. Dat je dan in de winter boerenkool eet, weet iedereen. Maar welke groenten en fruit nog meer en wat de milieubelasting van een product 'buiten het seizoen'  is, moeten veel mensen toch even googelen.

Dat is alleen makkelijker gezegd dan gedaan. Zo is het gedetailleerde overzicht met seizoensgroenten en -fruit op de website van het Voedingscentrum niet meer beschikbaar. De lijst, die werd aangeleverd door voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal, wordt sinds 2020 niet meer gemaakt. De reden daarvoor is simpel: er is geen budget om de lijst up-to-date te houden.

Complex

Volgens Paulien van der Geest, expert duurzaam eten bij Milieu Centraal, is het complex om te bepalen welke keuze het milieu het minst belast. "In onze berekeningen zagen we bijvoorbeeld dat tomaten importeren uit Spanje, zeker in de winter, vaak de laagste impact had. Het was beter om de tomaten daar in de volle grond te verbouwen en per vrachtwagen naar Nederland te vervoeren dan ze in Nederlandse verwarmde kassen te telen", legt ze uit.

"Maar andere zaken die ook het milieu belasten, zoals waterschaarste in Spanje of het effect van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, werden niet meegenomen in die berekeningen", vertelt Van der Geest. Bovendien moet de klimaatimpact steeds opnieuw berekend worden. "Steeds meer kassen vergroenen qua energie, dat heeft natuurlijk invloed." 

'Te veel keurmerken' 

Brancheorganisatie Groenten Fruit Huis werkt daarom in Europees verband aan een rekenmethode om de milieu impact van groente en fruit te bepalen. "Er is nu een wildgroei aan keurmerken waardoor je als consument niet altijd weet wat er precies gemeten wordt. Het is appels met peren vergelijken", aldus een woordvoerder.

"We vinden het belangrijk dat er één methode binnen Europa komt waar iedereen mee werkt zodat de resultaten betrouwbaar en vergelijkbaar zijn. Indicatoren die meegenomen worden zijn onder andere de CO2-uitstoot, waterschaarste, landgebruik en verzuring."  

De rekenmethode, die naar verwachting eind 2024 gereed is, zal volgens Groenten Fruit Huis de basis vormen voor milieulabels die 'wel bruikbaar zijn voor consumenten'. "Er is op Europees niveau wetgeving in de maak die gaat voorschrijven hoe deze vertaling plaats moet vinden. Ook binnen Nederland wordt er onderzoek gedaan naar milieuscores voor producten."

Voorlopig moeten we het dus nog even stellen zonder een handig overzicht. De online Keurmerkenwijzer kan inzicht bieden in keurmerken voor groente en fruit, maar volgens expert duurzaamheid Van der Geest is het verstandig om eerst naar de rest van je eetpatroon te kijken. "Groente en fruit zijn slechts 5 procent van je voedselvoetafdruk. Vlees en zuivelproducten zijn goed voor 60 procent van je klimaatimpact door voeding. Daar zit de echte winst."

Zo eet je duurzamer  

• Ga voor groente en fruit van Nederlandse akkers. Bijvoorbeeld ui, wortel, rode biet, knolselderij, rode kool, prei en boerenkool.
• Eet zoveel mogelijk seizoensproducten. In de winter zijn dat vooral kool- en knolsoorten. Wil je per maand weten welke groente geoogst wordt, zoek dan naar een moestuinkalender.
• Koop geen bederfelijke producten uit overzeese landen   .
• In de winter bessen of aardbeien eten? Kies voor fruit uit een pot, blik of de vriezer.
• Voorkom verspilling en plan goed wat je nodig hebt.
• Eet meer plantaardige- en minder dierlijke producten.
  Bron: Milieu Centraal. 

Alarmbellen 

En kijken op de verpakking naar het land van herkomst, helpt dat? Niet altijd, legt Van der Geest uit. "Als je Brazilië op een mango of een banaan ziet staan, klinkt dat heel ver weg. Maar de milieubelastingen voor die producten valt juist heel erg mee omdat er enorme hoeveelheden in een containerschip gaan."

Als het gaat om vers, zacht fruit als aardbeien, bessen of frambozen uit overzeese landen, moeten de alarmbellen wél gaan rinkelen. "Zulke producten komen vaak met het vliegtuig, die milieubelasting is enorm. Eigenlijk zou er naast het land van herkomst op de verpakking een vliegtuigje moeten komen als het product is ingevlogen", stelt ze. "Of, nog beter: vlieg het gewoon niet in."

Stoppen met invliegen

Supermarkten gaan hier langzaam maar zeker in mee. Zo maakte Lidl in november vorig jaar bekend te stoppen met het invliegen van groente en fruit. Supermarkt Plus liet aan de Volkskrant weten dit, met uitzondering van de groene asperges, al enkele jaren niet meer te doen.

Voor Albert Heijn was 2022 volgens een woordvoerder 'het laatste jaar dat er voor fruit nog incidenteel luchtvracht gebruikt werd'. Vanaf 1 juni stopt de supermarktketen ook met het invliegen van groenten als sugarsnaps, haricot verts en peulvruchten. Albert Heijn importeerde dit soort groenten uit landen als Kenia, maar kiest nu voor landen vanwaar de bederfelijke groenten wel per zeetransport vervoerd kunnen worden. 

Mango's en asperges 

De totale import van verse groenten en fruit via luchttransport buiten de EU daalde in 2021 met 4 procent vergeleken met het jaar ervoor. Mango’s, groene asperges en bonensoorten werden het vaakst ingevlogen. Supermarkten blijven zoeken naar manieren om deze producten naar Nederland te halen, maar volgens Van der Geest kunnen we ook prima zonder. "Als het er niet is, hoef je als consument ook niet na te denken of je het wilt kopen. Bovendien: wie volgens de seizoenen eet, heeft een heel gevarieerd eetpatroon."