Waarom steeds meer landen TikTok verbieden voor overheidsmedewerkers
Een groeiend aantal landen verbiedt overheidsmedewerkers de video-app TikTok op hun werktelefoon te gebruiken. Dit uit vrees voor spionage vanuit China. Nederland gaat nog niet zo ver om het te verbieden, maar staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering) heeft rijksambtenaren wel opgeroepen 'onmiddellijk' spionagegevoelige apps zoals TikTok te verwijderen.
De staatssecretaris wijst erop dat de filmpjesapp een Chinees moederbedrijf heeft, en dat China een 'offensief cyberprogramma tegen Nederland' voert.
VS, Canada, Denemarken
Afgelopen week werd duidelijk dat Britse ministers en rijksambtenaren niet langer de populaire video-app mogen gebruiken op zakelijke telefoons, tablets en andere apparaten. Dat gebeurde eerder dit jaar ook al in de VS, Canada, België, Denemarken, en bij de Europese Commissie, de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement.
'Potentieel gevaar en risico'
De oproep om TikTok te verbieden speelt al jaren, maar is dit jaar in een stroomversnelling gekomen. De reden daarvoor, zo zei de Belgische premier Alexander De Croo eerder deze maand, is dat de potentiële dreiging die uitgaat van de socialemedia-app, de afgelopen tijd is toegenomen.
"Er is Chinese wetgeving die het mogelijk zou kunnen maken voor Chinese veiligheidsdiensten om informatie die TikTok verzamelt, van bijvoorbeeld federale ambtenaren, in te kijken. Het is een potentieel gevaar en een risico dat we verder niet willen nemen", aldus De Croo.
Miljard gebruikers
TikTok is in handen van het Chinese technologiebedrijf ByteDance. De onder jongeren razendpopulaire app voor korte (muziek)video's werd uitgebracht in 2016. Er is ook een gecensureerde versie voor de Chinese markt, die Douyin heet. In 2017 werd ook de Chinese app Musical.ly overgenomen en geïntegreerd in de internationale versie van TikTok. Die is intussen in ruim 150 landen beschikbaar en heeft nu ruim een miljard actieve gebruikers. In Nederland hebben naar schatting ruim drie miljoen mensen de app op hun telefoon geïnstalleerd.
De populariteit van TikTok onder het grote publiek heeft ertoe geleid dat ook politici en ambtenaren de app zijn gaan gebruiken, waaronder in Nederland. "Ook in Den Haag staat het gebruik van TikTok stevig ter discussie", zegt politiek verslaggever Stephan Koole. "Er is een meerderheid in Tweede Kamer voor een verbod als het gaat om het installeren en gebruiken van de TikTok-app op telefoons van rijksambtenaren."
Koole zei eerder al te verwachten dat Den Haag nog deze week en 'mogelijk vandaag al' een standpunt in zou nemen over de app.
AIVD-advies
Inlichtingendienst AIVD heeft op verzoek van staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties en Digitalisering) gekeken naar de gevaren van TikTok. Een woordvoerder van Van Huffelen liet RTL Nieuws al weten dat dit AIVD-advies inmiddels binnen is. Nederland keek ook naar 'welke andere landen stappen nemen als het gaat om TikTok en wat daarbij de grondslag is'. Het Haagse besluit is mede daarop gebaseerd.
Of gegevens van TikTok daadwerkelijk in verkeerde handen zijn gevallen, is onbekend. "Misschien dat bepaalde inlichtingendiensten hier meer informatie over hebben, maar publiekelijk is dit niet bekend", zegt beveiligingsonderzoeker Daan Keuper van cybersecuritybedrijf Computest. "Dus eigenlijk kunnen we daar weinig over zeggen."
TikTok heeft bijvoorbeeld niet meer toegang tot gebruikersgegevens dan andere socialemedia-apps, zoals Facebook en Instagram, die ook locatiegegevens en toegang tot contactpersonen vragen. Toch begrijpt Keuper dat steeds meer regeringen zo voorzichtig zijn. "Het is een bedrijf dat een stuk dichter bij de Chinese overheid staat dan Facebook en Instagram bij de Amerikaanse overheid staan. TikTok zegt zelf: wij zullen nooit meewerken met een verzoek van de Chinese overheid, maar hoe realistisch is dat? Daar krijg je nooit echt de vinger achter."
"Het is een bedrijf dat een stuk dichter bij de Chinese overheid staat dan Facebook en Instagram bij de Amerikaanse overheid staan."
Mensen beïnvloeden
De security-expert noemt TikTok vooral erg geschikt voor het beïnvloeden van mensen. "Je publieke opinie wordt gevormd door wat je om je heen ziet. TikTok heeft binnen no time door waar jouw voorkeuren liggen, wat je angsten zijn en waar je wel of niet gevoelig voor bent. Het zou daarom een ultiem middel zijn voor beïnvloedingscampagnes, zoals bij verkiezingen."
Vooral de VS is vijandig als het gaat om het gebruik van TikTok. Donderdag komt topman Shou Zi Chew naar het Amerikaanse Congres om te getuigen voor een speciale commissie die is opgericht vanwege zorgen over de toegang die de Communistische Partij van China zou hebben tot privégegevens van TikTok-gebruikers. Ook wordt gesproken over de impact die schadelijke inhoud op TikTok heeft op kinderen. De verwachting is dat Shou stevig aan de tand zal worden gevoeld.
Ondertussen doen de federale politiedienst FBI en het Amerikaanse OM onderzoek naar ByteDance wegens het bespioneren van Amerikaanse journalisten via de app. Medewerkers van het Chinese bedrijf zouden locatiedata en andere persoonlijke gegevens van Amerikaanse journalisten hebben gebruikt om hen via de TikTok-app in de gaten te houden. Zo wilden ze naar verluidt achterhalen wie de bronnen van de journalisten waren.
Gedwongen verkoop
De regering-Biden denkt zelfs aan een totaalverbod op TikTok op de Amerikaanse markt. Dat zou dan alleen kunnen worden voorkomen als moederbedrijf ByteDance besluit om TikTok te verkopen. Zo'n gedwongen verkoop is echter niet zomaar geregeld: het zou ongetwijfeld een juridische strijd opleveren.
Ook is de kans dan groot dat Amerikaanse apps in andere landen worden verboden. Zo verbiedt de Russische regering intussen ambtenaren in het Kremlin om iPhones te gebruiken. Die maatregel wordt genomen uit vrees voor spionage door westerse inlichtingendiensten.