Noordzee moet 'oesterhemel' worden: 'Oester zuivert stikstof uit water'

Alleen al in Nederland worden oesters jaarlijks met duizenden kilo's aangevoerd en opgeslorpt. Het zijn vooral gekweekte versies, want door consumptie en vervuiling zijn de omstandigheden voor wilde oesters in de afgelopen decennia beroerd geworden, zegt George Birch, bioloog en oprichter van het bedrijf Oyster Heaven.

Jonge oesters nestelen zich op 'hun ouders' om te kunnen groeien. Sommigen doen er wel vijf jaar over om volwassen te worden. Ze hebben een stevige ondergrond nodig. "Anders verzuipen ze", zegt Birch. Maar juist die grote oesters worden opgegeten. De kleintjes hebben daarom te weinig opties om zich vast te klampen en heuse oesterriffen te vormen.

Verdwenen riffen

150 jaar geleden bestond de Noordzeebodem nog voor zeker 20 procent uit oesterriffen, inmiddels is het merendeel verdwenen, blijkt uit onderzoek. Zonde, zegt het bedrijf. Riffen vormen het leefgebied van veel zeedieren. Een oester kan bovendien dagelijks tot wel 200 liter water filteren van afvalstoffen, zoals stikstof. "Oesters eten algen die zich voeden met stikstof", zegt Birch.

"Oesterriffen zijn een beetje de koraalriffen van het noorden", zegt klimaatexpert Bart Verheggen. Ze dragen bij aan de biodiversiteit. Uit onderzoek blijkt bovendien dat ze kunnen helpen bij het verminderen van stikstof in zee, vooral als het herstellen van de riffen en kweken van oesters samengaat met het oogsten.

Micro-organismen

Oesters zelf nemen de stikstof op, maar de afname wordt versterkt door micro-organismen op de zeebodem, zegt Verheggen. Die organismen worden talrijker door een rif en ze zetten schadelijke stikstof om in onschadelijk gas. Organisaties zoals het Wereld Natuurfonds maken zich daarom ook sterk voor nieuwe aanwas.

Dat zijn tot nu toe vooral kleine projecten, zegt Birch. De riffen gaan pas echt werken als ze op grote schaal hersteld worden. Dat wil hij doen met kunstmatige riffen, gemaakt van klei. De speciale stenen komen 'gewoon' uit een bakstenenfabriek en vallen op termijn uiteen in modder en zand. "Als de klei weg is, hebben de oesters het werk overgenomen", aldus Birch, die de stenen zelf ontwierp.

Oesterlarven op de klei

De constructie van klei wordt door zijn bedrijf bezet met oesterlarven, die daar moeten hechten en groeien. Dat gebeurt nabij de kust. In de afgelopen twee jaar werd dat getest in Zeeland, in een bassin aan land, en in zee in Denemarken. Zo'n 10.000 oestertjes hebben zich succesvol gehecht aan een rif. "Ze gedijen het beste in brak water", aldus de ondernemer. 

Birch wil de oesters in principe niet oogsten, maar hoopt wel samen te werken met vissers die moeten kunnen profiteren van betere vangsten rondom zijn riffen.

Volgend jaar moeten er 5 miljoen oesters op riffen worden uitgezet in Europa en de VS. In 2027 zelfs 100 miljoen. Die schaal is nodig om uiteindelijk een gezond businessmodel rondom het bedrijf te creëren. "Zo kan het daadwerkelijk iets opleveren", zegt Birch. Investeerder Orange Wings Investments nam alvast een belang van 25 procent in het bedrijf voor 800.000 euro. Daarmee kan Birch zijn plannen verder uitbouwen.

Stikstof-credits

Orange Wings ceo Shawn Harris denkt dat deze investering genoeg is om op eigen benen te staan. Er hebben zich al klanten gemeld, zegt zij in gesprek met RTL Z. Wie dat zijn wil ze nog niet zeggen. Uiteindelijk zijn bedrijven volgens haar bereid om te betalen voor de riffen, omdat ze daarmee compenseren voor hun impact op het klimaat. "Bedrijven maken hun product, Oyster Heaven verkleint de voetafdruk", aldus Harris.

Een systeem dat lijkt op de handel in CO2-compensatie via zogenoemde 'carbon credits' - alleen betreft het hier stikstof, ofwel: 'nitrogen credits.' Bedrijven kopen daarmee als het ware krediet om te kunnen vervuilen bij ondernemers die juist compenseren, bijvoorbeeld omdat ze bossen aanplanten. Of in dit geval oesters. Dat klinkt mooi, maar instanties zoals de Autoriteit Financiele Markten (AFM) zetten er ook vraagtekens bij. 

Er kan mee gesjoemeld worden en bedrijven kunnen achterover leunen bij het halen van klimaatdoelen, waarschuwt de AFM. Volgens Verheggen valt vooral lastig te meten en garanderen dat de vervuiling ook daadwerkelijk wordt gecompenseerd. Minder uitstoten is nog altijd het beste.

Een waarde hangen aan een boom of een oester? "Ik ben niet per se fan van het idee, maar het werkt", zegt Birch. Hij benadrukt dat zijn bedrijf niet zelf  handelt in credits, al is het in sommige landen wel een optie voor de toekomst. De ondernemer hoopt vooral geld te verdienen aan de groeiende compensatiedrang en -dwang.

Steeds meer consumenten en bedrijven willen door te compenseren rekening houden met het klimaat. Regels zorgen er bovendien voor dat dat ook moet. Wil je huizen bouwen in sommige delen van Engeland? Dan moet je nu al stikstof-credits kopen, zegt de ondernemer. Ook in Europa komen steeds meer regels om uitstoot terug te dringen.

Break-even

Oyster Heaven wil naar eigen zeggen ook niet zomaar elk bedrijf helpen: "We werken alleen met organisaties die toegewijd zijn aan natuurherstel en die belangrijke diensten leveren voor de maatschappij, zoals voedingsbedrijven of bouwbedrijven", zegt Birch. Compensatie mag volgens hem absoluut geen laatste redmiddel zijn.

Het moet een middel zijn om een ultiem doel te bereiken: meer oesters in de zee. Op de lange termijn én grote schaal moet dat veel stikstofkrediet opleveren. En dat kan met winst voor het milieu en zijn bedrijf worden doorverkocht. "Of in elk geval break-even."