Kritiek op handel in CO2-compensatie: 'Liever minder uitstoten'

Het draait allemaal om zogeheten 'carbon credits' en de handel daarin. Deze handel bestaat naast die in de rechten die bedrijven moeten hebben (of kopen als ze er niet genoeg hebben) om CO2 te mogen uitstoten. 

Carbon credits kunnen bedrijven kopen om te compenseren voor CO2-uitstoot. Dat doen ze op vrijwillige basis, bedrijven gebruiken het om hun klimaatdoelen te halen. Voor de bühne klinkt het natuurlijk mooi: tig vierkante kilometer bos aangeplant ergens ver weg om te compenseren voor de uitstoot van een bedrijf. 

Ondoorzichtige handel

Toezichthouder AFM is er alleen helemaal niet zo enthousiast over. De handel in carbon credits is namelijk vrij ondoorzichtig op dit moment. Het gaat bijvoorbeeld om de haalbaarheid van de beloftes die worden gedaan bij het beschermen van bos of het aanplanten van bomen. Als dat bos vervolgens weer gekapt wordt, wordt er niet meer gecompenseerd. 

"Hoe kun je nu garanderen dat dit bos blijft bestaan en dat de CO2 daarmee ook blijvend uit de lucht wordt gehaald", legt Bart Verheggen, klimaatexpert van RTL Nieuws, de scepis over carbon credits uit. 

Daarnaast blijft de uitstoot van CO2 van het bedrijf op hetzelfde niveau. Dankzij de compensatie komt het bedrijf onderaan de streep weliswaar uit op nul, maar het zou beter zijn als dat gebeurt door CO2-uitstoot te verminderen in plaats van via carbon credits, vindt Laura van Geest, bestuursvoorzitter van de AFM. "Reduceren is beter dan compenseren." 

In dat laatste geval vindt de CO2-uitstoot namelijk sowieso plaats, terwijl de compensatie ervan niet 100 procent gegarandeerd is, legt Van Geest uit.

Nodig voor laatste stap

De handel in carbon credits is niet (helemaal) nutteloos. Het zorgt er namelijk voor dat bedrijven gestimuleerd worden bij te dragen aan het uit de lucht halen van CO2, legt Verheggen uit. Het uitstoten van CO2 is niet altijd te vermijden, en dan is het goed als daarvoor wordt gecompenseerd. 

Maar dat is pas later in het proces naar een klimaatneutrale samenleving belangrijk, aldus Verheggen. "Om straks op netto nul uit te komen." Er blijft altijd CO2 uitstoot die moeilijk is om te vermijden. "Bijvoorbeeld van de luchtvaart of de landbouw." 

"Het is dus beter om deze compensatie te bewaren voor de CO2 die je echt niet kunt vermijden, dan al nu te gebruiken voor dingen die je wel kunt vermijden", vat Van Geest samen. 

Vanaf volgend jaar komen er nieuwe Europese regels rondom duurzaamheidsclaims van bedrijven. Dankzij die regels kan de AFM bedrijven aanspreken als ze in hun jaarverslag duurzaamheidsclaims doen die ze niet kunnen waarmaken. "Pas op uw zaak, beloof niet meer dan u waar kunt maken", zegt Van Geest erover. 

Regels niet zo streng

Tot ontevredenheid van de toezichthouder houdt het daar voorlopig op. In de nieuwe regels is niet echt een mogelijkheid voor de AFM om straffen uit te delen, zoals de toezichthouder dat wel kan bij bedrijven die zich niet houden aan beursregels. 

Wel kan de AFM bedrijven op de vingers tikken als het beleggers niet goed voorlicht. Die moeten er immers van uit kunnen gaan dat de informatie klopt die een bedrijf in het jaarverslag meldt over duurzaamheidsstrategie. 

"Greenwashing is ook een vorm van fraude", schetst directielid Hanzo van Beusekom het belang van strengere regels. Een bedrijf dat zijn doelen kan halen met het kopen van de sjoemelgevoelige carbon credits heeft een flink concurrentievoordeel op een bedrijf veel geld investeert in het verminderen van de CO2-uitstoot. 

Groeiende markt

In 2021 werd wereldwijd voor ongeveer 2 miljard dollar in carbon credits gehandeld, een schijntje vergeleken bij de handel in uitstootrechten. Maar de toezichthouder voorziet dat de markt in 2030 15 keer zo groot is, een explosieve groei.

Dat wordt mede gedreven omdat duurzaamheidsdoelen voor bedrijven steeds belangrijker worden. "We zien meer bedrijven deze route verkennen en dat de vraag naar dit soort certificaten enorm aantrekt", aldus Van Geest.