Mislukt migratiepakket: deze maatregelen kwamen op tafel
Het kabinet overwoog verschillende vergaande maatregelen om het aantal asielzoekers en arbeidsmigranten te verminderen. Van het aanscherpen van de regels voor gezinshereniging tot het sneller opsluiten van uitgeprocedeerde asielzoekers. We zetten ze op een rij.
De maatregelen komen uit stukken en voorstellen van betrokken ministeries en coalitiepartijen. Die zijn in handen van de politieke redactie van RTL Nieuws. Over een aantal maatregelen was al overeenstemming tussen de vier coalitiepartijen.
Leeftijd voor gezinshereniging
Zo was er een voorstel begin juli om de leeftijdsgrens voor gezinshereniging te verlagen van 25 naar 18 jaar. Volgens het plan zijn 10 tot 15 procent van alle nareizigers tussen de 18 en 25 jaar. Dat zijn bijna 1500 mensen. Dit zou Nederland ook onaantrekkelijker maken voor asielzoekers.
Nareizen
Ook zou de mogelijkheden voor asielzoekers om familieleden te laten nareizen, worden beperkt tot het kerngezin. Nu is er sprake van het fenomeen 'nareis-op-nareis'. Als bijvoorbeeld een vader zijn gezin laat overkomen, dan kan bijvoorbeeld zijn vrouw daarna haar ouders laten overkomen als die afhankelijk zijn van haar. In deze situatie kan één nareiziger tot meer verzoeken leiden dan alleen het kerngezin. Deze situatie zou beëindigd worden.
De meest betrokken ministers waren het eens over deze beperkingen, óók de ChristenUnie-ministers. Het voorstel dateert van enkele dagen voor de val van het kabinet.
Opsluiten van asielzoekers
Opvallend is dat ook de ChristenUnie en D66 eind mei al een voorstel deden om de vreemdelingenbewaring aan te scherpen. Dat zou leiden tot het sneller opsluiten van uitgeprocedeerde of overlastgevende asielzoekers.
Andere vergaande voorstellen lagen veel gevoeliger. In een ander voorstel lag een wachttijd van twee jaar op tafel voor gezinshereniging. Daarnaast zouden extra eisen aan gezinshereniging worden gesteld, zoals inkomen, huisvesting en inburgering.
200-quotum
Tijdens afgelopen week was veel aandacht over een maximumaantal van 200 personen per maand die via gezinshereniging naar Nederland zouden komen. Dit zou dan gelden voor een groep 'tijdelijke verblijfsvergunningen', zoals oorlogsvluchtelingen.
In de plannen zou voor de categorie 'tijdelijke verblijfsvergunningen', gezinshereniging worden beperkt. Maar voor 200 personen zou dan per maand een uitzondering worden gemaakt, op humanitaire gronden. Volgens het voorstel zouden dan mensen mogen komen als er sprake is van een langdurige scheiding van familieleden of bij schrijnende gevallen, zoals ziekte en handicaps.
Het 200-quotum was dus bedoeld als een humanitair gebaar, zo blijkt uit de stukken. Duitsland hanteert een soortgelijke regeling, voor maximaal 1000 personen per maand.
Voor de ChristenUnie was een Nederlandse regeling van de Duitse afspraken onacceptabel. Staatssecretaris Van Ooijen voerde namens de ChristenUnie de onderhandelingen en reageerde gisteravond in talkshow Op1 over de Duitse vergelijking. Hij sprak over 'waarden' die zijn partij heeft. "Dat Duitsland het doet, betekent nog niet dat wij hier in Nederland ook inbreuk willen gaan maken op die waarden."
95 procent eens
"Men was het voor 95 procent eens, zo bevestigen alle partijen", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Uit de onderliggende stukken blijkt dat de meest betrokken ministers en partijen de afgelopen maanden talloze voorstellen hebben gedaan om een oplossing te vinden. Ook ambtelijk zijn talloze opties gesuggereerd, in tig varianten. Er is juridisch advies van de landsadvocaat, vergelijkingen met Europees en nationaal recht. Maar als de politieke wil ontbreekt om nader tot elkaar te komen en een deal te sluiten, dan kunnen alle voorstellen de prullenbak in."
Tijdelijke noodmaatregel
Ook de tekst van het allerlaatste compromisvoorstel is in handen van RTL Nieuws. Dit was bedoeld om het laatste kabinetsoverleg op vrijdagmiddag te redden. Dit is omschreven als 'noodrem', 'noodknop' en 'ventiel'. Als 'de druk op de asielketen onevenredig groot' zou worden en 'geen humane opvang en bescherming mogelijk zou zijn', zou een 'tijdelijke noodmaatregel' van kracht worden. Dat zou een 'tijdelijke wachttijd' voor gezinshereniging betekenen, tenzij de aanvrager van de gezinshereniging voldoende financiële middelen heeft. Hoe lang de wachttijd zou worden, staat niet in het voorstel.
Het was nog onduidelijk wanneer de tijdelijke noodrem zou worden geactiveerd, maar in het voorstel staan een aantal voorwaarden. Zo zou worden gekeken naar de migratieprognoses, de opvangcapaciteit en de huisvesting van de statushouders. Ook wachttijd bij de IND en de druk op sociale voorzieningen (zorg, onderwijs, woningmarkt) zou meetellen bij het activeren van de noodmaatregel. Het plan was om dit in de zomer nader uit te werken.
Over deze tijdelijke maatregel was voorzichtig optimisme bij VVD en CDA. D66 had nog een aantal wijzigingsvoorstellen. Maar de ChristenUnie had vrijdagmiddag laten weten geen enkele vergaande beperking op gezinshereniging te accepteren.
Arbeidsmigratie
De afgelopen maanden heeft het kabinet met de meest betrokken ministers regelmatig overlegd over migratie. Niet alleen over asielmigratie, maar ook over arbeidsmigratie.
Uit de ambtelijke groslijst van maart 2023 blijkt dat het veranderen van het huidige asielstelsel zeker twee jaar zou duren. Daarnaast zou een permanente asielvergunning voor onbepaalde tijd verdwijnen.
Ambtenaren suggereren tientallen maatregelen die effect hebben op de instroom. Ook op arbeidsmigratie, zoals het verbod op arbeidsmigratie voor specifieke sectoren. Ook opties om asielzoekers en statushouders sneller te laten werken, staan op de groslijst.
