Europa steeds rechtser, maar deze drie landen (nog) niet

September vorig jaar: de volgens sommigen extreemrechtse Giorgia Meloni wint de verkiezingen in Italië. In dezelfde maand gaat rechts er met de winst vandoor bij de verkiezingen in Zweden, het land dat juist bekend stond als links. Vorige week nog werd er over 'een ruk naar rechts' gesproken bij de Spaanse verkiezingen, toen de socialisten werden ingehaald door de rechtse Partido Popular.

Kortom, het is veelal rechts dat de dienst uitmaakt in Europa. Maar niet in de volgende drie landen.

Duitsland: Links in de problemen

Allereerst onze oosterburen. In 2021 kwam er een einde aan het tijdperk Angela Merkel, van de christendemocraten (CDU). Er was veel kritiek op de campagne van haar opvolger en dus profiteerden andere partijen. Er ontstond een coalitie met de sociaaldemocraten van de SPD als grootste partij. Olaf Scholz werd de nieuwe, linkse bondskanselier. Dit is Scholz:

Maar om maar meteen met de deur in huis te vallen: Scholz en zijn SPD hebben alles behalve een makkelijk politiek leven. De coalitie staat zwaar onder druk en in de peilingen tekent zich, ja daar komt de term weer, 'een ruk naar rechts' af. Vooral het succes in die peilingen van de rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD) valt op.

"Duitsland moet je zien als een olietanker", zegt correspondent Jeroen Akkermans. "Politiek gezien gaan veel Duitsers vaak voor het midden. Zowel de SPD als het CDU worden gezien als volkspartijen, als grote slagschepen die koers hielden en voorkwamen dat extremisme zich opdrong in het politieke spectrum. Maar die koers komt steeds meer onder druk te staan, met name van rechts. Daar zijn vier redenen voor."

De eerste is de oorlog in Oekraïne. "Duitsland wilde eigenlijk nooit wapens leveren aan landen die in conflict zijn, maar dat is inmiddels helemaal gedraaid. Duitsland is de grootste wapenleverancier aan Oekraïne, na de VS", zegt Akkermans. "Dat gaat een hoop Duitsers te hard. Zeker in Oost-Duitsland is er nog enige sympathie voor Rusland en daar zie je dat de AfD aan een grote opmars bezig is."

"Ook is er steeds meer kritiek op het aantal migranten dat Duitsland binnenkomt en is het vooruitzicht voor de economie niet goed. Daarnaast zijn er perikelen binnen de coalitie over klimaatbeheersing. Zo willen de Groenen iets anders dan de SPD", zegt Akkermans.

Al die punten maken het er niet makkelijker op voor de SPD. Ook niet voor het CDU, zegt Akkermans: "Deze partij staan met 25 tot 28 procent van de stemmen bovenaan in de peilingen, maar doet het nog altijd slechter dan tijdens het leiderschap van Merkel of Helmut Kohl. Het CDU profiteert niet van de problemen bij de SPD. Er is een soort vacuüm ontstaan, waar de AfD in is gesprongen. Al moet de AfD het wel nog allemaal bewijzen, de partij heeft nog nooit regeringsverantwoordelijkheid gehad."

Denemarken: Rechts beleid door linkse regering

Ook een opborrelende ruk naar rechts in Duitsland dus, maar hoe zit dat in Denemarken? Sinds 2019 is de sociaaldemocratische Mette Frederiksen premier van het land. Een linkse leider dus, maar ze voert niet altijd links beleid uit. Sterker nog, op het gebied van migratie is er bijna geen West-Europees land zo streng als Denemarken.

In het land moeten asielzoekers bezittingen die meer dan 10.000 euro waard zijn, afstaan om mee te betalen aan hun eigen opvang. Daarnaast stuurt Denemarken sommige Syriërs terug omdat het land delen van Syrië als veilig beschouwt. Ook wil het Scandinavische land een maximumaantal niet-westerse immigranten in armere wijken.

"Denen zijn rechts op het gebied van migratie en deze standpunten en plannen waren voor links de mogelijkheid om in 2019 de verkiezingen te winnen", zei hoogleraar politicologie Rune Stubager van de Aarhus Universiteit eerder al tegen RTL Nieuws. "Kleinere linkse partijen gaan met de sociaaldemocraten mee, want ze hebben liever beleid waar ze het niet mee eens zijn van een linkse partij dan een regering van rechtse partijen."

Portugal: Links loopt 20 jaar achter

Waar Denemarken dus eigenlijk ook niet echt links is, is de regering van Portugal dat wel. De socialisten zijn daar aan de macht. Maar, zegt correspondent Richard Hogenkamp: "Het is wel een beetje ouderwets links. Het gaat hier over thema's die voor anderen als 20 jaar geleden voelen."

"Portugal is een arm land. Meer dan 22 procent van de Portugezen leeft onder de armoedegrens. Nieuwe linkse thema's die je bijvoorbeeld in Spanje ziet met transgenderwetten en vrouwenrechten, daar is Portugal niet aan toe. Mensen moeten in plaats daarvan zorgen dat ze het eind van de maand financieel halen."

Daarnaast lijkt de linkse regering er af en toe op economisch gebied, rechts beleid op na te houden. "Betalen met cryptomunten is onbelast en erfbelasting bestaat in Portugal ook niet. Rijke crypto-jongens en pensionado's kunnen er dus volop genieten van het leven. Normaal zou je denken dat een linkse regering daar wat aan doet", zegt Hogenkamp.

"Datzelfde geldt voor de woningnood. De gemiddelde leeftijd dat een kind het ouderlijk huis uitgaat, is in Portugal 33 jaar, het hoogste in heel Europa. Voor een deel is dat cultureel bepaald, maar het komt ook doordat jongeren maar moeilijk huizen kunnen betalen. Ook daar doet de regering niets aan."

Toch lijken die problemen er vooral voor te zorgen dat jongeren thuisblijven als er mag worden gestemd. Bij de laatste verkiezingen was de opkomst slechts 51 procent. Ze stemmen dus niet uit protest op een andere partij."

"Portugal is niet het grootste aankomstland voor migranten en al helemaal geen bestemming voor asielzoekers. Migratie is hier dus geen hot topic. Ook praten Portugezen bijvoorbeeld niet over het slavernijverleden. Zulke onderwerpen zijn in andere landen vaak iets waar partijen aan de flanken een mening over hebben, maar die partijen zijn er in Portugal dus niet omdat die onderwerpen er niet zijn", zegt Hogenkamp. Dus is links nog altijd aan de macht.