Altijd maar schimmige oproepen van onbekende nummers: dit zit erachter

"Heb je geen familie of vrienden in het land van waaruit je gebeld wordt? Neem een onbekend buitenlands nummer dan sowieso niet op." Dat is, hoe simpel ook, een belangrijke tip waarmee Tanya Wijngaarde van wal steekt. "Het gaat bijna altijd om oplichting."

'Hallo, met Amazon'

Zelf is ze ook op haar hoede als een journalist van RTL Nieuws haar belt met een voor haar onbekend mobiel telefoonnummer: "Ik krijg de laatste tijd zelf ook weer veel verdachte oproepen. Zeker ook van Nederlandse nummers."

Dat achter de oproep van een onbekend nummer zomaar een oplichter kan zitten, weten de meeste mensen wel. Maar hoe werken die criminelen dan precies? Veelal doen ze zich wanneer je opneemt voor als helpdeskmedewerkers van een groot bedrijf, weet Wijngaarde. "Amazon komen we de laatste tijd vaak tegen."

Ze schetst: "Je krijgt dan bijvoorbeeld eerst een bandje aan de lijn. U heeft een opvallend dure bestelling gedaan. Klopt dit niet, toets 1."

Geschrokken druk je op die 1. Je hebt immers niks besteld. "Dan krijg je iemand aan de lijn die zegt: ah, u was het niet? Ik kan het wel voor u annuleren en u hier voortaan tegen beschermen. Ik kan direct met u meekijken in uw computer."

'Mag ik meekijken?'

Dan moet je alleen wel even een softwareprogramma installeren voor toegang op afstand, zoals TeamViewer. "Dan heeft zo iemand toegang tot je computer of telefoon. Oplichters kunnen dan proberen je bankrekening leeg te halen."

Bij de Fraudehelpdesk kwamen dit jaar tot nu toe 279 meldingen binnen van dit type fraude, dat om het ingewikkeld te maken 'helpdeskfraude' heet. Van de melders gaven 39 mensen aan dat hen daadwerkelijk geld afhandig werd gemaakt. In totaal gingen zij naar eigen zeggen voor 22.000 euro het schip in.

Ook veel gemeld: het telefoontje 'van de bank'. "Neem je op, dan krijg je iets te horen als: we hebben vreemde activiteit gezien op uw bankrekening."

Vervolgens word je overgehaald geld over te maken naar een 'veilige rekening'. Wijngaarde vermoedt dat informatie afkomstig uit dataleks hier vaak heel handig bij gebruikt wordt. "Als iemand aan de andere kant van de lijn weet wie je bent, waar je woont, wat je rekeningnummer is, dan wekt dat vertrouwen."

Veel geld

Criminelen kunnen een aardige boterham verdienen aan telefoontjes 'van de bank'. De Fraudehelpdesk kreeg er in 2023 vooralsnog 838 meldingen over binnen, waarbij 131 keer geld zou zijn buitgemaakt. In totaal ging het volgens de melders zelf om ruim anderhalf miljoen euro.

Neem niet op als je een nummer niet kent en hang op als je onraad ruikt tijdens een gesprek. Wijngaarde kan het niet vaak genoeg benadrukken. "Als je denkt dat het misschien echt je bank is die belt: verbreek de verbinding en bel zelf naar het vertrouwde telefoonnummer dat je van ze hebt."

Op de website van de politie staat: "Het komt ook voor dat criminelen zich voordoen als medewerkers van het ministerie van Justitie en Veiligheid, de Hoge Raad en de Belastingdienst."

Aan het einde van het gesprek zijn slachtoffers soms duizenden euro's armer, zegt ook de politie. "Goed om te weten: overheidsinstanties vragen nooit naar betaalgegevens en vragen nooit om software op telefoon of computer te installeren." Geld overmaken? Ook geen gangbaar verzoek. Niet doen dus.

Wangiri

Vorig jaar waren er volgens de Fraudehelpdesk veel schimmige Engelstalige telefoontjes, zogenaamd van buitenlandse politie, justitie of rechtbanken. Dat is weer afgenomen.

Ook op het gebied van zogeheten wangirifraude lijkt het rustiger dan voorheen. Daarbij word je gebeld uit het buitenland, 0044 bijvoorbeeld, en gaat de telefoon maar kort over.

Bel je terug, dan hang je ongemerkt aan de lijn met peperdure betaalnummers. Dat zie je dan vaak pas terug op een opvallend hoge telefoonrekening. "Maar dat wordt bij de Fraudehelpdesk eigenlijk nog maar zelden gemeld."

Wat kan een provider doen?

Telefoonprovider KPN laat aan RTL Nieuws weten 'in de praktijk helaas af en toe' wel helpdeskfraude te zien. Samen met andere operators en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) wordt geprobeerd die vorm van criminaliteit tegen te gaan.

"Als we zien dat dat nummers voor dit soort doeleinden worden gebruikt, blokkeren we ze direct. Ook kun je in je eigen toestel de oproeper blokkeren."

Ook vanuit KPN-hoek nog maar eens het dringende advies: "Neem niet op bij vreemde nummers. Bel niet terug. En als je ze onverhoopt toch aan de lijn hebt: deel geen gegevens en werk niet mee."