Twijfels gezaaid rond dodental Gaza, maar cijfers 'betrouwbaarder dan gedacht'
Volgens Israël en de Verenigde Staten overdrijft het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid de hoeveelheid slachtoffers aan Palestijnse kant. Hoe komen die cijfers tot stand? En is die kritiek dan terecht? Vijf vragen en antwoorden.
1. Hoe wordt het aantal Palestijnse slachtoffers naar buiten gebracht?
Dat doet het in de Gazastrook gevestigde Palestijnse ministerie van Volksgezondheid. Zij zijn te midden van alle Israëlische aanvallen de enige officiële bron voor het aantal slachtoffers die er vallen in de Gazastrook, nu Israël terugslaat als reactie op de aanslagen van Hamas op 7 oktober.
Het Palestijnse ministerie geeft om de paar uur een update van het aantal doden en gewonden en doet dat op basis van gegevens afkomstig van ziekenhuizen, mortuaria en de Rode Halve Maan, de Palestijnse zusterorganisatie van het Rode Kruis. Daarbij wordt ook vermeld om hoeveel minderjarigen het gaat, en om hoeveel mannen en vrouwen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen burgers en militanten.
Volgens de laatst beschikbare Palestijnse cijfers gaat het om zeker 8300 doden, onder wie 2136 vrouwen en 3457 kinderen.
2. Wie twijfelt aan deze cijfers?
Allereerst: Israël. "Als de gezondheidsdienst van Hamas met de cijfers komt, neem dat dan met een korreltje zout", zei een woordvoerder van het Israëlische leger donderdag, meldde CNN. Zonder daar overigens zelf cijfers tegenover te zetten. In tegenstelling tot eerdere grote conflicten tussen Israël en Hamas hebben de Israëlische autoriteiten dit keer geen specifiek dodental bekendgemaakt.
Ook de Amerikaanse president Joe Biden zet zijn vraagtekens bij het dodental in Gaza. "Ik weet niet of de Palestijnen de waarheid vertellen over hoeveel mensen er zijn gedood. Ik weet zeker dat er onschuldigen zijn gedood, en dat is de prijs van het voeren van een oorlog", zei Biden, die 'geen vertrouwen' zegt te hebben in het aantal dat de Palestijnen gebruiken.
3. Waarom wordt aan de cijfers getwijfeld?
Ten eerste omdat het ministerie onder toezicht staat van een Hamas-regering. Hoewel de hermetisch afgesloten Gazastrook officieel onder bestuur staat van de Palestijnse Autoriteit (geleid door de Fatah-beweging) is de Hamas-beweging in de dagelijkse praktijk de baas.
Hamas nam in 2007 de militaire en civiele controle over in Gaza en is sindsdien aan de macht in het Palestijnse gebied waar zo'n 2,2 miljoen mensen wonen. Hierop legde Israël een land-, zee- en luchtblokkade op aan het gebied, waardoor Gaza vandaag de dag vaak wordt vergeleken met een openluchtgevangenis, en ook onafhankelijke journalisten en waarnemers er niet vrij kunnen bewegen of gedegen tellingen doen.
Daarnaast woedt zoals bij iedere oorlog ook nu een informatieoorlog. Dat kwam onlangs nog pijnlijk aan het licht bij de veelbesproken explosie bij het al-Ahli Arab ziekenhuis in Gaza-Stad. Hamas beweerde al snel dat het ging om een Israëlisch bombardement, Israël claimde dat het ging om een uit koers geraakte raket van de Islamitische Jihad uit Gaza.
Maar ook over het dodental kwamen tal van tegenstrijdige verhalen. Het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid meldde al snel 500 doden, wat een dag later werd bijgesteld naar 471 doden. Maar ook dat dodental is volgens Israël overtrokken. Amerikaanse inlichtingendiensten schatten het aantal sterfgevallen voorlopig op 'waarschijnlijk aan de onderkant van het spectrum 100 tot 300', overigens zonder onderbouwing. Die tegenstrijdigheden hebben de geloofwaardigheid van het ministerie aangetast.
4. Is die kritiek terecht?
De VN, overheden en ngo's vertrouwen al jaren op de cijfers van het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid. Ook kwamen de tellingen van het ministerie bij twee eerdere grote conflicten grotendeels overeen met cijfers van Israël, al was daarbij wel onenigheid over het aantal burgerslachtoffers.
"De cijfers zijn misschien niet van minuut tot minuut perfect accuraat", zei Michael Ryan, directeur noodsituaties van wereldgezondheidsorganisatie WHO, tegen persbureau AP. "Maar ze weerspiegelen grotendeels het aantal doden en gewonden."
Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zegt zelf onafhankelijk onderzoek te hebben gedaan naar specifieke aanvallen in de regio. "Het aantal doden dat door ons is gedocumenteerd, komt over het algemeen overeen met die van het ministerie, zonder grote afwijkingen", zei Human Rights Watch-directeur Omar Shakir vrijdag tegen actualiteitenprogramma Nieuwsuur. Hij is zeer kritisch op de twijfel die Amerikanen zaaien, terwijl het dodental in Gaza blijft oplopen.
Dat er daarbij veel jonge slachtoffers vallen, lijdt geen twijfel. Bijna de helft van de bevolking van de Gazastrook is jonger dan 18 jaar. Wel is duidelijk dat het tellen extra gecompliceerd is doordat Israël de Gazastrook heeft afgesloten van de buitenwereld, en dit weekend zelfs tijdelijk volledig heeft afgesneden van internet en telefonie.
5. Hoe heeft het ministerie zelf gereageerd?
Niet lang na de kritische uitlatingen van Israël en Amerika, publiceerde het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid opeens een lijst met 6747 namen van dodelijke Palestijnse slachtoffers sinds 7 oktober. Het lijkt erop dat het ministerie hiermee een publiekelijk statement wil maken nu zijn betrouwbaarheid op het spel staat.
Medewerkers van ziekenhuizen die cijfers delen met het ministerie ontkennen ondertussen dat Hamas druk op hen uitoefent als het gaat om aantallen slachtoffers. "Hamas is een van de partijen. Sommigen van ons zijn aangesloten bij Fatah, sommigen zijn onafhankelijk", zei directeir Ahmed al-Kahlot van een ziekenhuis in het noorden van Gaza tegen persbureau AP. "Wij zijn bovenal medische professionals."