Munitietekort dreigt voor Oekraïne: 'EU maakt belofte niet waar'

Het gebrek aan voldoende munitie is een nijpend probleem voor het Oekraïense leger. Om de slijtageslag met Rusland te kunnen volhouden is munitie nodig. Véél munitie. Daarvoor is Oekraïne sterk afhankelijk van westerse leveringen. Afgelopen voorjaar beloofden de 27 EU-landen om samen binnen een jaar een miljoen stuks artilleriemunitie te leveren aan Oekraïne. Munitie die gezamenlijk wordt ingekocht bij Europese defensiebedrijven.

Maar die belofte kan, zoals het er nu naar uitziet, niet waar worden gemaakt. Het wordt 'heel moeilijk' om de doelstelling voor maart 2024 te halen, zegt een EU-diplomaat op anonieme basis tegen nieuwssite Politico. Terwijl ruim de helft van het jaar is verstreken, zijn pas 300.000 granaten verscheept. Daarnaast zijn onvoldoende contracten met munitieproducenten ondertekend om het doel te halen, onthulde persbureau Bloomberg.

Jarenlang bezuinigen

De Europese munitieproductie hapert aan alle kanten. Er is jarenlang nauwelijks geïnvesteerd en veel fabrieken zijn vanwege overheidsbezuinigingen op defensie gesloten, zegt defensiespecialist Patrick Bolder van de Haagse geopolitieke denktank HCSS. "Dit tekort is daarom niet zo verbazingwekkend. Met name de voorraden artilleriemunitie zijn hartstikke duur om te produceren. Daarnaast is de opslag kostbaar en heeft munitie ook een houdbaarheidsdatum omdat de kwaliteit na verloop van tijd afneemt."

De EU-landen zijn deze week vanuit Brussel op de hoogte gebracht van een 'algeheel probleem met de industriële capaciteit' die de leveringen aan Oekraïne in de weg staat. Bolder legt uit wat dat in de praktijk betekent: de overgebleven fabrieken zijn verouderd, er zijn onvoldoende grondstoffen ingekocht en de hele aanvoerketen hapert.

De achterblijvende leveringen hebben gevolgen aan het front. Juist op een moment dat de strijd met Rusland is verzand in een statische loopgravenoorlog, zonder grote troepenbewegingen, maar met soldaten die elkaar van een afstandje bestoken met artillerie en raketten. Bolder: "Voldoende munitie hebben aan front is daarom heel belangrijk. Als je niet meer kan schieten, kan de vijand opschuiven."

Ook Rusland heeft een tekort aan munitie. Maar dat land is bezig met een inhaalslag en krijgt intussen ook grote hoeveelheden munitie van Noord-Korea geleverd.

"De Russische oorlogsindustrie begint te draaien", zegt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Rusland is langzaamaan in staat om het tekort aan granaten aan het front te compenseren. Het Westen is dat niet. Uit de VS komt relatief veel, maar een Amerikaanse 150 millimeter granaat werkt bijvoorbeeld niet in een Europese pantserhouwitser."

Laatste Nederlandse fabriek

De cruciale vraag is nu of Europa zijn productie op peil krijgt - en of dat voor Oekraïne nog op tijd is. Een grote speler zoals de Duitse wapenproducent Rheinmetall heeft bijna al zijn Europese productielijnen gesloten. Die zullen opnieuw moeten worden opgestart, wat veel tijd kost.

De Kruif: "Daar zijn ze hard mee bezig. Maar Rheinmetall gaat geen productielijn openen voor twee jaar. Zij willen een langdurig contract sluiten met gegarandeerde afname. Dat is het grote verschil: Rusland kan zijn producenten dwingen, in Europa moet het economisch rendabel zijn."

De laatste munitiefabriek van Nederland sloot in 2002. Eurometaal, dat in Zaandam onder meer zware munitie en luchtafweergeschut produceerde, kreeg nauwelijks nog opdrachten en draaide verlies. Vanwege de 'geringe behoefte aan munitie in de afgelopen jaren en de verwachting dat hierin de komende jaren geen wezenlijke verandering zal komen', verklaarde de directie destijds.

Zo'n productielijn opnieuw opstarten is niet eenvoudig, benadrukt De Kruif. "Het vergt technici, machines en vergunningen. Je hebt schaarse grondstoffen nodig, zoals koper en nikkel. Het is het aloude liedje: een productielijnen stoppen kan binnen één dag, maar eentje opstarten kost heel veel tijd. In die race liggen op dit moment de Russen voor."