Vruchtensap gezonder dan gedacht: nieuw onderzoek wijkt af van voedingsadvies

Uit het onderzoek, een samenwerking tussen het RIVM en UMC Utrecht, bleek dat mensen die tot 7 glazen puur vruchtensap per week dronken een 12 tot 15 procent lager risico hadden op hart- en vaatziekten. Bovendien bleek dat mensen die vruchtensap dronken geen verhoogd risico hadden op diabetes type 2 of astma.

In Nederland betekent 'puur vruchtensap' sap zonder toegevoegde suikers of andere toevoegingen, versgeperst of gepasteuriseerd in een pak. Of zoals voedingswetenschapper Scheffers uitlegt: "Op een pak Coolbest waar water aan is toegevoegd, zul je nooit de term 'vruchtensap' vinden."

Voor het onderzoek werden twee grote cohortstudies gebruikt, waarbij mensen langer dan 25 jaar zijn gevolgd. Bij de volwassenenstudie ging het om 40.000 Nederlandse mensen en bij de kinderstudie om 4.000 kinderen. Mensen die vruchtensap dronken werden vergeleken met degenen die dat niet of weinig deden.

Strikte Nederlandse richtlijnen

De reden voor het onderzoek was dat er wereldwijd verschillende adviezen zijn over het drinken van vruchtensap. Scheffers: "In de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk wordt gezegd dat je een deel van je dagelijkse fruitinname kunt vervangen door een glas puur vruchtensap. Dan heb je landen in het midden die zeggen: geef de voorkeur aan fruit. En dan heb je Nederland dat zegt: zo min mogelijk vruchtensap. Wij zijn het enige land dat zo sterk ontmoedigt."

De strikte Nederlandse richtlijnen zijn volgens Scheffers het gevolg van de beperkte beschikbaarheid van onderzoek. "We weten dat fruit goed is voor de gezondheid en dranken met toegevoegde suikers slecht zijn. Omdat vruchtensap veel suiker bevat en er verder weinig bekend is, wordt vruchtensap in dezelfde categorie als frisdrank geplaatst. Het is geen verkeerde richtlijn, maar ons onderzoek laat zien dat vruchtensap niet zo slecht is en eerder als een tussencategorie moet worden beschouwd."

Wijkt af van advies Voedingscentrum

Scheffers' onderzoek wijkt af van het advies van het Voedingscentrum, dat aanraadt 'zo min mogelijk vruchtensap te drinken, omdat dit de kans vergroot op overgewicht en diabetes type 2'. Ook wordt aangeraden vruchtensap niet als vervanging voor fruit te gebruiken, omdat het evenveel suiker bevat als frisdrank en vaak minder voedingsstoffen en vezels dan fruit.

Scheffers is het deels eens met dat advies. Ja, volgens haar is het beter om fruit te eten dan te drinken. "Vruchtensap mist de vezels, waardoor het nauwelijks verzadigt." Maar ze denkt niet dat je helemaal hoeft te stoppen met het drinken ervan. "Wij hebben daar geen bewijs voor gevonden. Dat betekent niet dat de bestaande richtlijnen fout zijn. Ons bewijs is beperkt en richtlijnen worden nooit gebaseerd op één of twee onderzoeken. Maar het geeft wel aan dat er meer onderzoek nodig is om te zien wat de juiste richtlijnen zijn."

Gezonde stoffen in vruchtensap

Ellen Kampman, hoogleraar voeding en ziektes aan de Wageningen Universiteit (WUR), is het daarmee eens. Ze zegt: "Het is belangrijk om te beseffen dat richtlijnen niet gebaseerd worden op één studie. De Gezondheidsraad zal richtlijnen voor gezonde voeding publiceren, waarin ook over vruchtensappen wordt gesproken. Deze studies dragen bij aan het beoordelen van de impact op de richtlijnen, maar definitieve aanpassingen moeten we nog afwachten."

Daarnaast noemt de hoogleraar Scheffers' studie over vruchtensappen een 'goed onderzoek' dat ons 'kan helpen begrijpen wat we nu precies over vruchtensappen moeten zeggen'. "Aan de ene kant moeten we voorkomen dat het echt fruit vervangt; het mag absoluut geen vervanger worden voor de dagelijkse fruitconsumptie. Maar, vruchtensappen bevatten, naast suiker en calorieën, ook gezonde stoffen. Dit onderzoek laat zien dat matige consumptie op zichzelf niet schadelijk is."

"Vruchtensap bevat ook antioxidanten, waarvan wordt vermoed dat ze een rol spelen bij het voorkomen van schade aan cellen en weefsels", zegt voedingswetenschapper Scheffers. "Dit heeft een positief effect op je gezondheid."

Dat betekent niet dat puur vruchtensap geen negatieve gezondheidseffecten heeft. "Zo is het makkelijk om snel te drinken zonder te beseffen hoeveel calorieën je binnenkrijgt. Ook is het slecht voor je tanden als je het vaak drinkt. Als je het drinkt, is het daarom altijd beter om dit te combineren met een eetmoment."

Bestaande adviezen

Op de vraag of het Voedingscentrum overweegt de bestaande adviezen over vruchtensap te herzien, wijst een woordvoerder op de Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad, waar het Voedingscentrum zich op baseert. "Het is de taak van de Gezondheidsraad om ál het onderzoek, nationaal en internationaal, te bestuderen, te wegen en tot één advies te komen. Mocht de Gezondheidsraad op termijn bij het herzien van de Richtlijnen goede voeding uit 2015 met andere adviezen komen over vruchtensappen, dan zal het Voedingscentrum die adviezen overnemen."

Scheffers denkt niet dat de voedingsrichtlijn snel zal veranderen, maar ziet dit onderzoek wel als startpunt voor verder wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp.

Reactie Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad noemt het onderzoek van Scheffers 'waardevol' en zegt dat 'de bevindingen relevant kunnen zijn voor de richtlijn over suikerhoudende dranken en de toepasbaarheid van die richtlijn op fruitsap'. Tegelijkertijd benadrukt de Gezondheidsraad dat de resultaten gezien moeten worden 'in het licht van de totale stand van de wetenschap over de gezondheidseffecten van fruitsap en suikerhoudende dranken'. Daarvoor worden alle relevante nieuwe bevindingen op kwaliteit beoordeeld en gewogen. "Dat doen we met een multidisciplinaire commissie van deskundigen."

De Gezondheidsraad laat weten daarom 'nu geen oordeel te geven over dit onderzoek'.

De Gezondheidsraad adviseerde in 2015 om zo min mogelijk suikerhoudende dranken te consumeren. "Deze richtlijn is gebaseerd op bewijs dat consumptie van dranken met toegevoegd suiker leidt tot een hoger lichaamsgewicht en samenhangt met een hoger risico op diabetes. De commissie die het advies opstelde achtte deze bevindingen ook van toepassing op andere suikerhoudende dranken als fruitsap, omdat het suikergehalte in deze dranken vergelijkbaar is met andere suikerhoudende dranken."

"Internationaal wordt over het algemeen consistent gecommuniceerd dat de consumptie van fruit de voorkeur heeft boven fruitsap. Sommige landen wegen in hun richtlijn zwaarder mee dat fruitsap ook kan voorzien in belangrijke voedingsstoffen, zoals vitamines."