Hoge concentratie PFAS in zeeschuim: 'Douch na het zwemmen'

"Het is goed om je er bewust van te zijn dat, wanneer je zeeschuim aanraakt of inslikt, dit tot extra blootstelling aan PFAS leidt", zegt woordvoerder Liz Zoetekouw van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. 

"Het is verstandig om na het zwemmen te douchen, je handen te wassen voor het eten en kinderen en huisdieren geen zeeschuim te laten inslikken. Dit advies is in lijn met het advies dat in Vlaanderen na een vergelijkbaar onderzoek is gegeven." Het ministerie benadrukt dat PFAS niet in de natuur thuishoort en pleit voor een Europees verbod op de productie ervan.

Risico's

De metingen zijn op veertien plaatsen langs de Nederlandse kust gedaan, zoals bij Hoek van Holland, Scheveningen en Wijk aan Zee. Uit de gegevens blijkt dat het zeeschuim tot tienduizenden nanogram per liter aan PFAS bevat. Ter vergelijking: het RIVM hanteert een richtlijn van 100 nanogram per liter drinkwater en werkt op termijn toe naar een nieuwe richtwaarde voor drinkwater van 4,4 nanogram.

Veel PFAS dus in het zeeschuim. "Maar de vergelijking met drinkwater loopt spaak, want niemand drinkt twee liter zeeschuim per dag", zegt onderzoeker Joke Herremans van het RIVM.

Het instituut heeft niet onderzocht wat de risico's voor mensen zijn: "Er is nog geen vergelijkend onderzoek mogelijk, omdat nooit is gemeten wat de invloed van PFAS-inname via zeeschuim betekent voor een mens."

Herremans noemt het verontrustend dat PFAS, het chemische wondermiddel dat water- en vuilafstotend is, na tientallen jaren van productie overal in zit. "Zeeschuim leidt tot extra blootstelling, in een situatie waarin we al te veel worden blootgesteld. Daar zit de zorg over PFAS voor ons." PFAS hoopt zich op in het lichaam en een teveel kan leiden tot een verhoogde kans op bepaalde kankersoorten.

Zwemmen

Het is niet slim grote hoeveelheden zeeschuim in te slikken, maar zwemmen is geen probleem, aldus de onderzoeker. "PFAS concentreert zich vooral in het zeeschuim, de concentratie in het zeewater is vele malen lager. Het Landelijk Zwemwater Overleg ziet ook geen aanleiding voor verdere maatregelen."

Waarom hoopt PFAS zich op in zeeschuim? "Het heeft een andere samenstelling dan water. In algen zitten eiwitten en daarvan krijg je schuim door golven en wind", legt de RIVM onderzoeker uit. "PFAS bindt zich aan de eiwitten. Bovendien zit een deel van PFAS het liefst aan het oppervlaktewater. Dit versterkt elkaar."

Sea spray

PFAS kan ook op andere manieren vanuit zee bij mensen terecht komen, namelijk via sea spray. Een fenomeen waarbij PFAS via de wind het land op wordt geblazen. Dat zorgt ook voor hogere concentraties PFAS in de duinstreek.

"In 2019 heb ik in opdracht van de provincie Noord-Holland bodemonderzoek gedaan in die provincie. Het hoogste gehalte vonden we in het duingebied in het zuidwesten van Texel", zegt Marco Hollander van ingenieursadviesbureau Sweco uit Alkmaar. 

"Dat vonden we vreemd. Het kwam door de sea spray belasting van het land: aerosolen, lucht- en waterdeeltjes, nemen de PFAS mee vanaf zee."

PFAS zorgt ervoor dat je eitje niet aanbakt en je regenjas waterafstotend is. Maar kan ook slecht zijn voor je gezondheid, legt verslaggever Bart Reijnen in deze video uit.

Eerst werden alleen de PFAS-waarden in de grond gemeten. "Daarna hebben ook het grondwater op verschillende plekken onderzocht", zegt Hollander. Opvallend was dat Texel niet de hoogste waardes had, hoewel we dat op basis van de grondmetingen wel hadden verwacht. Het hoogst was 678 nanogram per liter, pal achter de kust bij Callantsoog."

Drinkwater en duintuintjes

Dat PFAS via sea spray het duingebied in waait, geeft drinkwaterbedrijven extra kopzorgen. Zo ziet PWN, dat zijn drinkwater deels door de Noord-Hollandse duinen laat gaan, een stijging van PFAS in het water dat het duingebied is gepasseerd.

Vitens heeft een extra zuiveringsstap ingevoerd op Ameland, omdat daar in enkele waterputten PFAS is aangetroffen. Het komt hoogstwaarschijnlijk door sea spray.

Ook de duintuintjes bij Egmond en Zandvoort, dat door drinkwaterbedrijf PWN wordt verhuurd aan particulieren, hebben te maken met sea spray. "Daar troffen we een lichte verhoging van PFAS aan", legt Hollander uit. "Eet je 100 procent voeding uit tuin, dan kom je op basis van theoretische berekeningen boven de norm. Daar is het advies nu: meng groente uit je duintuintje met ander eten."

Verbod

Terug naar het zeeschuim. Hoewel de gezondheid van mensen nog niet direct in gevaar is bij een dagje uit aan de kust, wil het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wel dat er maatregelen komen.

"We pleiten voor een Europees verbod op het produceren van PFAS", zegt woordvoerder Zoetekouw. "En we moeten ervoor zorgen dat er zo min mogelijk PFAS in het milieu terechtkomt, bijvoorbeeld via vergunningen voor het lozen van PFAS."