Aanpakken Whatsapp-oplichter lastig, maar zo kun je ze toch een loer draaien
Stel, je zit op de bank en je krijgt een appje of sms'je: of je een openstaande schuld direct wil betalen. Of je zus appt dat ze met spoed geld nodig heeft. Misschien schrik je, maar hopelijk weet je al snel dat het om een oplichter gaat. Het liefst zou je die fraudeur een hak zetten. Maar heeft dat zin, en hoe zou je dat moeten doen?
Deze week kreeg ook wijkagent Inge uit Den Bosch zo'n bericht. "Hoi mam, mijn telefoon is kapot", zo stond er in het bericht, en ze greep dat moment aan om mensen te waarschuwen. Ze stuurde overigens ook een selfie van zichzelf met haar politiecollega's naar de oplichter.
De wijkagent geeft het advies: stuur het nummer door naar de Fraudehelpdesk. Wat de vraag oproept: als je zo'n 06-nummer hebt, heeft het dan zin om te melden, of om aangifte te doen bij de politie?
Ja, het is nuttig, zegt de Fraudehelpdesk in antwoord op die vraag. "Maar daders worden niet gepakt door zo'n melding bij ons", zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde.
Forse stijging
De Fraudehelpdesk is het landelijke meldpunt voor fraude. "Wij waarschuwen voor oplichtingspraktijken, en geven mensen die de dupe zijn geworden, advies. Maar dadergegevens mogen wij niet delen. Dus als wij een telefoonnummer van een oplichter krijgen, mogen we daar niks mee doen."
Of het dan zin heeft om een nummer te delen? "Het nummer niet, maar we ontvangen wel graag een melding", zegt Wijngaarde. "De cijfers geven een beeld van wat er aan de hand is. En zo kunnen we mensen gerichter waarschuwen. Verder delen we de cijfers (maar dus niet de telefoonnummers) met het ministerie, de politie en het OM."
Aantal meldingen stijgt
De Fraudehelpdesk zag het afgelopen jaar een forse stijging in het aantal meldingen.
| Benaderd via SMS | 2022 | 2023 (tot 1-12) |
| Meldingen | 4336 | 14.312 |
| Financieel gedupeerd | 25 | 113 |
| Schadebedrag totaal | 168.784 euro | 708.527 euro |
| Benaderd via Whatsapp | 2022 | 2023 (tot 1-12) |
| Meldingen | 11.666 | 11.667 |
| Financieel gedupeerd | 560 | 563 |
| Schadebedrag totaal | 3.676.647 euro | 3.805.348 euro |
De politie kan oplichters wél aanhouden, al gebeurt dat niet heel vaak. Is het dan zinvol om een 06-nummer te delen met de politie? Van der Spek zegt van wel. Hij wist voor z'n tv-programma Oplichters Aangepakt een groep Whatsappfraudeurs op te sporen. "Als ze actie ondernemen om de grote groepen erachter te pakken, dan heeft het zin om de omvang in kaart te brengen. Dan weten ze hoe groot het probleem is."
Van der Spek wist de oplichters uit de tent te lokken met een zelf ontwikkelde app. Door middel van een smoesje zorgde hij ervoor dat de fraudeurs de app installeerden, en daarmee onder meer hun locatie deelden. "We konden ook via de selfiecam op de telefoon hun gezichten zien", zegt Van der Spek. "Daar gaven ze zelf toestemming voor." De rechter heeft deze aanpak rechtmatig geacht, en uiteindelijk zijn deze oplichters veroordeeld.
Politiecapaciteit
Hoe handig ook, toch zou voor de politie het niet zo logisch zijn om deze manier daders te pakken, zegt Van der Spek. "Er worden dagelijks veel fraudepogingen gedaan, dat zou te veel politiecapaciteit vergen. Je kunt wel zo'n geldezel pakken, maar daar heb je weinig aan. Wat ze doen mag niet, maar gaat meestal toch om een klein vergrijp. De politie richt zich liever op wie er achter het grote netwerk zit."
Hou ze aan het lijntje
Wat kun je nog meer doen om de oplichter die je appt een loer te draaien? "Zwaai terug, hou ze aan het lijntje. Iets verzinnen waarmee je ze heel lang bezig kunt houden. Moeilijke vragen stellen. Dan hou je ze van hun werk. Lekker fucken, dat zou ik zeker doen."
De Fraudehelpdesk zou dat overigens niet adviseren. "Wij zijn daar nooit zo'n voorstander van. Verbreek het contact, we zouden niet willen stimuleren om grapjes uit te halen. Dat is niet ons advies", zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde.
En wat zegt de politie ervan: helpt het als je als individu meldt dat je door een fraudeur benaderd bent? "Aangifte doen heeft zeker zin. Elke dag komen er wel 100 meldingen binnen. Deze worden allemaal gebundeld omdat in dit soort gevallen vaak veel mensen tegelijk slachtoffer worden. Het is als een soort puzzel waar jouw stukje het verschil kan maken", zegt woordvoerder Bobby Markus.
Hij gaat verder: "Als er een verdachte in beeld is dan wordt dit als een regulier opsporingsonderzoek opgepakt. Bij voldoende bewijs kan de verdachte worden aangehouden." En ja, zegt de politie, dit gebeurt zo nu en dan.
Bankrekeningnummer
Daarnaast kunnen banken worden geïnformeerd als er aangiftes binnenkomen, waarbij een bankrekeningnummer naar voren komt en er vermoed wordt dat er gefraudeerd wordt.
En kan de politie op basis van een 06-nummer een oplichter 'tracken'? Als ze gebruik maken van prepaid simkaarten, is dat sowieso een lastig verhaal. Markus: "Technisch gezien is het in sommige gevallen mogelijk in opsporingsonderzoeken, maar altijd onder leiding van een officier van justitie en daarbij speelt proportionaliteit een belangrijke rol. Dat is dus aan strenge regels gebonden. Dit kan dus niet bij elk vergrijp en dus ook niet door agenten zelf."