Erik Scherder over geheugenverlies Biden: 'Geen reden tot paniek'

"Ik zie op dit moment geen reden om aan te nemen dat het brein van Biden is ingezakt", zegt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. "Ik ken de man natuurlijk niet persoonlijk, dus ik weet niet hoe zijn cognitieve functies zijn, maar dat hij soms namen door elkaar haalt of een keer struikelt op een vliegtuigtrap is geen reden om te denken dat hij niet in staat zou zijn het ambt van president van Amerika uit te voeren."

Een fit brein

Want zulke vergissingen zijn niet bepaald voorbehouden aan senioren, weet Scherder: "Toen ik zelf 30 was, vergat ik ook namen. Of je kunt ineens niet meer op je pincode komen. Dat overkomt iedereen, alleen begint op die leeftijd niemand over cognitief verval. Als je ouder wordt, halen mensen dat er wel bij. Maar dat hoeft helemaal niet aan de orde te zijn."

Wat niet wil zeggen dat cognitief verval niet bestaat: dat bestaat, en iedereen heeft ermee te maken. Er zijn volgens de hersenonderzoeker studies die laten zien dat het proces van veroudering zelfs al begint bij twintigers. "Mensen worden ouder, en het lichaam en het brein hebben nu eenmaal te lijden van de tijd. Maar dat betekent niet dat je je brein niet fit kunt houden."

De verwerking van informatie, en je capaciteit om beslissingen te nemen, dat hangt allemaal samen met de doorbloeding en de kwaliteit van 'de witte stoffen' in de hersenen, legt hij uit. Simpel gezegd: wie de verbindingen tussen de verschillende gebieden in de hersenen het best actief houdt, blijft het langst mentaal fit. "Dat systeem wil zich inspannen. Door inspanning blijft het brein dus scherp. Hoeft het brein zich niet in te spannen, dan verzwakt het."

De hersenen blijven het kwiekst bij mensen die steeds weer nieuwe uitdagingen aangaan, zegt Scherder. Die zorgen ervoor dat de hersenen steeds geactiveerd worden. "En dat geldt vooral als je iets nieuws doet waar je moeite voor moet doen. Denk aan het leren van een taal, een nieuwe sport, gitaarspelen. Zo blijft het brein in goede conditie."

Biden vergeetachtig?

Het geheugen van de 81-jarige Biden staat in de VS geregeld ter discussie. De president verspreekt zich vaak en haalt meer dan eens namen van mensen of landen door elkaar. Ook deze week was het weer raak. 

Er verscheen een rapport over de vraag of Biden schuldig was aan het ongeoorloofd mee naar huis nemen van staatsgeheime documenten. In het oordeel stond dat het geen zin had de zaak voor een jury te laten komen, omdat zo'n jury toch niet zou kunnen beoordelen of Biden 'mentaal wel in staat was' om zoiets bewust te doen.

Daar ging de suggestie vanuit dat er iets mis was met de cognitieve vermogens van de president. Die belegde vlug een ingelaste persconferentie om de suggestie te weerleggen, maar daarbij ging het toch weer fout: hij sprak over Mexico terwijl hij Egypte bedoelde en sprak ook de naam van de president verkeerd uit.

De Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump is er na een verspreking van Biden meestal als de kippen bij om de geestelijke vermogens van Biden ter discussie te stellen. Maar ook Trump vergist zich weleens; onlangs haalde hij Republikeinse politica Nikki Haley en Nancy Pelosi (de Democratische ex-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden) door elkaar.

Veel mensen verliezen ergens na hun dertigste uitdagingen die hun brein op de proef stellen, denkt de hoogleraar. Dan is de opleiding achter de rug, is het gezin gesticht, en zijn de spannendste beslissingen qua carrière genomen. "Veel mensen komen dan in een ietsje gemakzuchtige routine terecht. Je doet nog weleens een mentaal stapje naar links of naar rechts, maar grote moeilijker stappen waarmee het brein echt aan het werk wordt gezet, worden schaars."

Actief cognitief systeem

In het geval van de Amerikaanse president is dat laatste nu juist níet aan de orde, vindt hij: "Die man heeft steeds weer nieuwe, spannende banen waarin hij op scherp moet staan. Gouverneur, vicepresident, president. En hij krijgt steeds weer nieuwe dossiers op zijn bureau. Die nieuwe uitdaging zit wel goed bij hem. Als er steeds nieuwe dingen moeten gebeuren, hou je dat cognitieve systeem actief."

De versprekingen kunnen dan ook een heel eenvoudige achtergrond hebben. Scherder: "Na twee nachten met iets te weinig slaap, heeft het werkgeheugen al te lijden. En met alles wat de Amerikaanse president op zijn bord heeft, met Oekraïne, de oorlog in Gaza, de presidentscampagne, kun je je voorstellen dat hij druk is en wat minder slaapt."

En voor zover Biden al vergeetachtig is, dan kan hij dat volgens de hersenspecialist deels compenseren met ervaring. "Ouder worden is niet alleen maar inleveren. Je wint aan wijsheid en ervaring. Dat is ook een kracht die waardevol is, zeker in dat ambt. Hij weet waar Abraham de mosterd haalt."

Tot slot noemt Scherder nog het begrip 'positivity of aging', waarmee hij bedoelt dat we met de jaren vaak ook wat milder worden; volgens hem een goede kwaliteit voor een wereldleider. "Al zie je dat effect in Amerika bij de ene presidentskandidaat wat duidelijker dan bij de andere."