Drie weken later: houdt Israël zich aan vonnis Internationaal Gerechtshof?
Drie weken na de voorlopige uitspraak van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag lijkt de situatie in Gaza er alleen maar slechter op geworden. Sindsdien werden wekelijks nog steeds honderden Palestijnen gedood en humanitaire hulp vindt nauwelijks plaats. En dan wil Israël ook nog eens Rafah binnenvallen. Hoe verhouden deze gebeurtenissen zich tot de uitspraak van het ICJ?
Eerst maar eens die uitspraak, wat stelde de rechter precies? Op 26 januari oordeelde het ICJ dat Israël alles in het werk moet stellen om een genocide te voorkomen. Dat betekent onder meer dat er veel minder burgerdoden moeten vallen, de humanitaire hulpverlening beter op gang moet komen en dat eventueel bewijsmateriaal niet vernietigd moet worden.
Ook moeten openbare oproepen die zouden kunnen aanzetten tot genocide worden bestraft en voorkomen. Binnen een maand, voor 26 februari, moet Israël verslag uitbrengen hoe het hieraan heeft proberen te voldoen. Aan de andere kant is Hamas opgedragen om alle gijzelaars per direct vrij te laten.
Sergey Vasiliev, universitair hoofddocent Internationaal Strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam, stelt dat het lastig is voor een buitenstaander om in te schatten hoe Israël het ICJ zal proberen te overtuigen dat het aan de opleggingen van het hof voldoet. "Ook is het lastig om in te schatten of het ICJ dit als voldoende zal beschouwen. Maar op basis van de publiekelijk beschikbare informatie lijkt het er niet op dat er een aanzienlijke verandering is geweest in het gedrag van Israël om het hof gerust te stellen."
Beschuldigingen UNRWA
Op dezelfde dag dat het hof uitspraak deed, kwam ook de beschuldiging van Israël aan het adres van 12 UNRWA-medewerkers. Zij zouden volgens Israël hebben meegeholpen bij de aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar, waarbij 1200 Israëliërs werden gedood. Hierop zetten meerdere landen, waaronder ook Nederland, de steun aan het VN-hulpprogramma stil.
Midden-Oosten-verslaggever voor RTL Nieuws Pepijn Nagtzaam weet hoe belangrijk die organisatie is voor de Gazastrook. "Het is een van de weinige organisaties die daar echt hulp kan leveren", zegt Nagtzaam. "Zij kennen het gebied. Verder zien we sinds de uitspraak dat op het gebied van hulpverlening er via de grensovergang Kerem Shalom wel wat meer hulp geleverd wordt door Israël. Maar een belangrijke kanttekening daarbij is dat het én nog steeds te weinig is én dit ook veelvuldig wordt geblokkeerd door extremistische Israëli's en kolonisten bijvoorbeeld."
De Gazastrook kent naast Kerem Shalom nog twee andere grensovergangen, bij Erez en Rafah. "Die bij Erez is door de aanval van Hamas op 7 oktober vernietigd en Rafah is sindsdien ook veelvuldig door Israël gebombardeerd. De hulpverlening die via Rafah nog wel binnenkomt, wordt zeer uitgebreid door Israël gecontroleerd en komt mede daardoor ook vaak niet op tijd. Dus het is vaak nog steeds én te weinig én te laat."
Burgerdoden
Wat betreft het dodental: ten tijde van het tussenvonnis lag dat nipt boven de 26.000. Inmiddels zijn er meer dan 28.500 Palestijnen gedood, zegt het Palestijnse ministerie van Gezondheid. "Dat is dus nog niet bepaald gestopt", zegt Nagtzaam. "Er vallen nog steeds veel te veel burgerslachtoffers. Israël beweert vaak dat het Hamas aanvalt, maar we zien dat ook burgerdoelen worden beschoten. Het lijkt er niet op dat er daarin sinds die uitspraak iets is veranderd."
Een voorbeeld dat Nagtzaam aanhaalt is de bevrijding van twee Israëlische gijzelaars afgelopen maandag. "Vooropgesteld, het is natuurlijk ontzettend mooi en goed dat deze twee mensen na vier maanden gevangenschap eindelijk zijn bevrijd. Maar diezelfde nacht zijn er door Israël in Rafah ook huizen, moskeeën en een tentenkamp gebombardeerd, waarbij zeker 67 Palestijnen zijn gedood, en er tientallen gewonden zijn gevallen."
Ook heeft Israël aangegeven om 'hoe dan ook' Rafah binnen te vallen en door te willen gaan 'tot de totale overwinning'.
Volgens Vasiliev ligt het niet voor de hand dat Israël al het nodige heeft gedaan om de geëiste voorlopige maatregelen uit te voeren. "In het bijzonder na het begin van de aanval op Rafah in het zuiden van Gaza, waar zoveel Palestijnen, vooral vrouwen en kinderen, vastzitten in onder andere tentenkampen, zou het lastig zijn om dat te goeder trouw te beweren."
Net als Nagtzaam heeft ook Vasiliev opgemerkt dat er wel 'mogelijk beperkte incidentele en lokale verbeteringen waren met het leveren van humanitaire hulp door Israël'. "Maar het is betwistbaar of dat voor het hof voldoende zal zijn", stelt Vasiliev.
Vasiliev heeft sterke twijfels of Israël het hof in het tussenrapport zal kunnen overtuigen dat het voldoet aan de gestelde maatregelen. "Als dat niet lukt, zou dat kunnen betekenen dat het hof nog eens extra maatregelen oplegt. Dit kan zeker niet worden uitgesloten en lijkt me ook wel nodig en gerechtvaardigd. Zoiets is vaker gebeurd."
"Ongeacht wat het hof gaat vinden van dit rapport, acht ik het gezien de recente gebeurtenissen ook waarschijnlijk dat het hof Israël verplicht tot een vervolgrapport en dat het daarmee voorlopig een continu voortdurend monitoringsproces wordt."
'Discriminatie'
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu noemde eerder in een eerste reactie de beslissing van het ICJ op 26 januari 'buitensporig' en gaf aan dat zijn land alles zal doen om zich te blijven verdedigen. Ook noemde hij de uitspraak 'discriminatie tegen de Joodse staat' en stelde hij dat Israël toegewijd is aan het internationaal recht.
"Israël zal proberen bewijs aan te dragen waaruit dat laatste volgens hen blijkt", zegt Vasiliev over de tussenrapportage. "Ze zullen proberen te laten zien dat alle slachtoffers in Gaza geen slachtoffers van genocide zijn maar bijvoorbeeld 'enkel' bijkomende schade bij het uitschakelen van Hamas. Of wellicht door schendingen van het humanitair recht, maar volgens hen niet door schendingen van het Genocideverdrag."