Martin Bosma 100 dagen Kamervoorzitter: 'Ik neem bewust afstand van de PVV'

Hoe hij zelf vindt dat het gaat? "Ik kan het iedereen aanraden. Deze baan maakt heel klein en nederig, je hebt een grote verantwoordelijkheid. Ik vind de sfeer in het Kamergebouw heel ontspannen. Ik heb nog geen interne strubbelingen meegemaakt", zegt de 59-jarige Bosma met een twinkeling in zijn ogen.

Bosma is honderd dagen 'manager van de 150 Kamerleden', zoals hij het zelf omschrijft. "Wat ik soms wel mis: ik ben niet echt een politicus meer. Ik heb niet langer een mening." Zijn doel was om vergaderingen geordend te houden en niet uit te laten lopen, dat is gelukt. "Het licht gaat nu in de vergaderzaal  - op een enkele uitzondering na -  om elf uur 's avonds uit."

Bosma doet geen omstreden uitspraken meer over 'nepparlement', 'de islamisering van Nederland' of over 'journalisten die tuig van de richel' zouden zijn, allemaal termen die uit zijn hoek kwamen. Hij maakte een bewuste keuze; hij heeft nauwelijks contact met de partij waar hij sinds 2006 bij hoort. 

"Ik ben geen PVV'er meer. Nou ja, niet meer in de praktijk. Ik zit bijvoorbeeld niet meer bij de fractievergaderingen van de partij. Mijn voorgangers deden dat wel. Ik heb nog nauwelijks contact met mijn partij. Dat doe ik om goede afstand te kweken. Een bewuste keuze."

Eén van die voorgangers is Frans Weisglas, die van 2002 tot en met 2006 Kamervoorzitter was. Weisglas ziet twee Bosma's: "De PVV'er Bosma van wie veel meningen abject zijn. En Kamervoorzitter Bosma die zijn partijkleur heeft laten varen en zijn politieke verleden niet toont."

Vrees voor neutraliteit

Wel vreesde Weisglas even voor de neutraliteit van Bosma, toen hij zijn overwinningstoespraak hoorde. "In de begrijpelijke euforie van het moment zei hij vlak nadat hij was gekozen dat hij zijn voorzitterschap opdroeg aan alle PVV'ers die nooit een functie hadden gekregen. Dat vond ik minder verstandig, maar daarna heeft hij de Kamer vlekkeloos voorgezeten."

Weisglas benadrukt dat dat ook iets is wat hoort bij het vak van Kamervoorzitter. "Mijn voorganger zei: als je op die blauwe stoel gaat zitten, word je vanzelf neutraal. En dat is ook bij Bosma gebeurd."

Bosma was jarenlang ondervoorzitter van het parlement. Twee keer deed het brein achter de 'kopvoddentaks' en uitspraken als 'nepparlement' een gooi naar de voorzittershamer. En twee keer gooide hij mis.

Zijn PVV-achtergrond zat Bosma toen in de weg. Tot afgelopen december. De verkiezingen waren gewonnen door rechtse partijen en de weg was vrij voor een PVV'er.

Gebrek aan visie

Carla Hoetink, politiek historicus, heeft moeite om Bosma zonder kritische noot in één lijn met zijn voorgangers te plaatsen. "Omdat voor het eerst in de geschiedenis de Kamervoorzitter afkomstig is uit een ondemocratische partij en ook standpunten huldigt die tegen de democratische rechtsstaat indruisen. En diezelfde Bosma heeft zich behoorlijk radicaal uitgelaten over bepaalde bevolkingsgroepen, Kamerleden en het parlement. Dat staat nogal haaks op het idee van een voorzitter als hoeder van het gezag van het parlement."

Inhoudelijk wijst Hoetink erop dat Bosma weliswaar zeer zichtbaar is als voorzitter ín de vergaderzaal van de Tweede Kamer, maar daarbuiten minder. "Ik heb de indruk dat hij een smalle opvatting heeft van het Kamervoorzitterschap. Ik zie nog niet echt een visie op het functioneren van de Kamer. Wat gaat hij bijvoorbeeld doen om het parlement te versterken? Zijn voorgangers hadden dat meer." 

Bosma lijkt de PVV-deken van zich te hebben afgeschud. "Mijn toon is niet anders geworden. Ik vervul gewoon nu een heel andere rol", zegt hij daar zelf over.

Of hij nog vaak wordt aangesproken op zijn PVV-tijd? "Neuh. Iedereen accepteerde vanaf dag één dat ik voorzitter werd. Iedereen in de Kamer is heel professioneel. En ook tijdens werkbezoeken buiten de deur gebeurt dat bijna nooit."

Ontvangst staatshoofden

Ook de vrees dat een Kamervoorzitter van PVV-huize Nederland in verlegenheid zou brengen als vertegenwoordiger van het parlement in het buitenland en bij de ontvangst van staatshoofden, is volgens Bosma niet bewaarheid. Hij ontving in zijn functie al meerdere buitenlandse staatshoofden en hoogwaardigheidsbekleders. "Ook tijdens die ontmoetingen heb ik geen nare opmerkingen ontvangen."

Bij de Auschwitz-herdenking begin dit jaar was de Kamervoorzitter aanwezig. Wel was Bosma afwezig tijdens de herdenking van de Februaristaking in Amsterdam. Dat zorgde voor kritieken. "In eerdere jaren was ik daar wel bij, in de rol van ondervoorzitter. Dit jaar paste het gewoon niet in de agenda. Daar zat verder niets achter."

BBB-leider Caroline van der Plas - die op Bosma stemde tijdens de verkiezingen voor Kamervoorzitter in december - is vol lof over diens voorzitterschap. "Hij leidt onafhankelijk. Kort en puntig. En hij heeft iets gebracht wat anderen minder hadden: humor. Daarmee breekt hij de spanning. En het is ook goed naar buiten toe, dat hier ook wordt gelachen."

Zijn nadeel? "Hij laat je niet altijd uitpraten", zegt Van der Plas. Lachend: "Heel irritant."

Microfoon uitdraaien

Over dat niet laten uitpraten kan FvD-leider Thierry Baudet meepraten. Deze week stelde de FvD-leider een vraag aan staatssecretaris Van Ooijen. Toen Baudet ontevreden was met het antwoord, bleef hij maar doorpraten.

Bosma - door Baudet tijdens zijn kandidatuur voor het voorzitterschap nog 'mijn goede vriend' genoemd - draaide daarop rigoureus Baudets microfoon uit.

Eerst journalist, later tekstschrijver van Wilders

De 59-jarige Martin Bosma is van oorsprong journalist. Vlak na de moord op Theo van Gogh in 2004 wordt hij actief voor de PVV. Die partij is datzelfde jaar opgericht door Geert Wilders, nadat die uit de VVD is gezet. Bosma wordt onder meer de vaste tekstschrijver van Wilders. In 2006 komt hij voor de PVV in de Tweede Kamer.

Bosma verzet zich tegen massa-immigratie en de multiculturele samenleving. Hij is een uitgesproken tegenstander van de publieke omroep - die links zou zijn - en de invloed van de Europese Unie op Nederland. Ook gelooft hij in het complot van omvolking, waar witte mensen doelbewust worden vervangen door mensen van kleur. Hij is een bewonderaar van de Zuid-Afrikaanse taal en cultuur.

Bosma is het brein achter termen als 'kopvoddentaks', nepparlement en de minder-Marokkanenuitspraak van Wilders.

Gedichten

Bij zijn aantreden beloofde Bosma naast neutraliteit ook humor en luchtigheid. Dat heeft hij gebracht, vindt oud-voorzitter Weisglas. "Hij zit technisch goed voor. Hij houdt het debat in de hand, trekt geen partijen voor, houdt de tijd goed in de gaten zodat het geen nachtwerk wordt en hij heeft humor. Ook die gedichten die hij voordraagt op Kamerdagen vind ik leuk bedacht."

Bosma begint elke vergaderdag met een gedicht. Van Annie M.G. Schmidt, naar Gerard Reve tot liefdesgedichten van Hans Andreus. De gedichten zijn inmiddels vaste prik geworden in de Kamer. Toen Bosma laatst ziek was, las Tom van der Lee het gedicht voor. Van der Lee verloor de verkiezingsstrijd van Bosma in december. Hoe hij vindt dat Bosma het doet? "Wel goed, geloof ik. Eigenlijk zoals hij al jaren debatten voorzat als ondervoorzitter."

Hij kijkt niet met jaloezie naar Bosma. "Ik ben ook allang heen over dat verlies. Ben absoluut niet jaloers. Ik kan nu wel politiek inhoudelijk werk doen. Bosma niet."

Bosma's visie

Dat gebrek aan visie? Bosma antwoordt: "Ik wil geen andere wind laten waaien. Ik wil wel wat proberen te doen aan die bergen moties. En, samen met de griffier, achter de schermen links en rechts wat kleine dingen veranderen. Een andere agenda heb ik niet. Ook geen verborgen agenda trouwens. En dat licht hè, dat wil ik om 23.00 uur uit in de vergaderzaal. Daar is het Kamerpersoneel ook blij mee."