Niet welkom op school en een onzichtbare overheid: zo gaan andere landen om met vaccinaties
Een vaccinatiegraad die onder de 90 procent ligt: in Nederland zijn steeds minder kinderen gevaccineerd, tot grote zorg van het RIVM. Is dat ook zo in andere landen en zo ja, nemen die landen daar maatregelen tegen? Tipje van de sluier: in sommige landen is vaccinatie verplicht. Of kun je niet altijd overal naartoe zonder prikken in je lijf. Een rondje langs vier landen.
Verkoudheid, koorts, rode vlekjes in het gezicht en in uitzonderlijke gevallen zelfs dodelijk: mazelen is geen fijne ziekte. Hetzelfde geldt voor de ziekte kinkhoest, veroorzaakt door een bacterie, die wordt gekenmerkt door ernstige hoestklachten. Van beide ziekten was dit jaar een uitbraak in Nederland.
Die zijn volgens de GGD te voorkomen als genoeg kinderen gevaccineerd worden. Maar dat is nou juist wat ouders, om verschillende redenen, steeds minder doen. De vaccinatiegraad van het rijksvaccinatieprogramma, dat kinderen moet beschermen tegen verschillende ziektes, is gedaald tot onder de 90 procent.
Internationale doelstellingen schrijven juist voor dat meer dan 90 procent van de kinderen gevaccineerd moet zijn om iedereen te beschermen. Nederland is niet het enige land dat niet aan die doelstelling kan voldoen.
Verenigd Koninkrijk: focus op campagnes
Want ook in het Verenigd Koninkrijk zijn er zorgen, vooral om de mazelen. "De vaccinatiegraad tegen die ziekte daalt al jaren", zegt correspondent Anne Saenen. "Op dit moment heeft 85 procent van de kinderen voor hun vijfde verjaardag prikken gehad tegen de mazelen. In sommige steden is dat zelfs 75 procent. Dat is dus ver onder de internationale maatstaven."
"Volgens de regering is de vaccinatiegraad gedaald omdat ouders het probleem niet meer serieus nemen. Ook zijn routineafspraken tijdens corona gemist en wordt er een link gelegd dat het mazelenvaccin autisme zou veroorzaken. Dat is niet waar, maar de angst bestaat bij sommige ouders nog steeds", zegt Saenen.
Ook de vaccinatiegraad bij andere ziekten daalt en dus gaat de Britse regering over tot actie. "Op dit moment loopt er een grote campagne voor de mazelenvaccinatie. Ze gaan langs scholen en er ontstaan pop-upvaccinatielocaties. De regering probeert het mensen zo makkelijk mogelijk te maken en er zoveel mogelijk aandacht aan te geven." Campagnes zijn in het VK dus het sleutelwoord.
China: niet naar school zonder prik
In China is er geen verplichting om je kind te laten vaccineren. In ieder geval niet direct. Maar eigenlijk wel indirect. "Zo moet je kind gevaccineerd zijn om naar een openbare school te kunnen", zegt correspondent Roland Smid. "Je hebt in China een vaccinatieboekje dat afgestempeld moet zijn. Zonder stempel komt je kind de school niet in."
De vaccinatiegraad bij Chinese kinderen ligt op 96 procent. Daarbij moet worden vermeld dat niet zeker is of dat cijfer betrouwbaar is. "Maar zeker is wel dat als je je kind naar school wilt sturen, je weinig keuze hebt", zegt Smid.
"Toch is er in China nog altijd veel wantrouwen tegen vaccins, vooral tegen die uit eigen land. Die worden meestal door de overheid beschikbaar gesteld tegen een lage prijs. Maar je ziet dat de meeste Chinezen toch de voorkeur geven aan een volgens hen betrouwbaarder importvaccin, ook als dat wat duurder is."
Oekraïne: oorlog bemoeilijkt verplichte vaccinatie
Waar vaccinatie wel verplicht is, is Oekraïne. Kinderen moeten daar een prik halen tegen allerlei soorten ziekten, waaronder kinkhoest en mazelen. Toch betekent dat niet dat de vaccinatiegraad daar erg hoog is. "De laatste statistiek van een maand voor het begin van de oorlog tegen Rusland laat zien dat maar 80 procent van de totale bevolking was gevaccineerd", zegt verslaggever Chris Colijn.
"Ik vermoed dat dat deels komt doordat de verplichting later is ingevoerd, waardoor oudere generaties de prikken niet hebben gehad. Ook ligt het waarschijnlijk aan de beschikbaarheid van de vaccins en doordat sommige mensen geen zin in de prikken hebben of ze niet vertrouwen", zegt Colijn. "In Oekraïne is dat wantrouwen er altijd wel. Ze vrezen dat vaccins niet voldoende beschermen of dat er extra risico's aan kleven."
"Nu is het wel zo dat het vrij losjes is geworden sinds het land gebukt gaat onder oorlog. Op sommige plekken zijn vaccins niet meer beschikbaar, waar ze dat voor de oorlog wel waren. Mensen die gevlucht zijn, hebben hun vaccinatiebewijs thuis laten liggen en kunnen niks aantonen. Het is dan moeilijk controleren of iemand de prikken wel heeft gehad."
Portugal: Overheid houdt zich gedeisd
Tot slot Portugal. Het land kent geen vaccinatieplicht, maar heeft wel een heel hoge vaccinatiegraad van maar liefst 99 procent. Bovendien is er ook geen dalende trend te zien. De sleutel tot dit succes: de overheid bemoeit zich niet met de communicatie over vaccinaties.
"Vaak zie je dat wantrouwen tegen vaccins samengaat met wantrouwen richting de overheid", zegt correspondent Richard Hogenkamp. "En daarom zie je dat er een grote rol is weggelegd voor bijvoorbeeld apothekers. Als zij iemand binnen zien komen met een kinderwagen, beginnen ze een praatje over vaccineren. Bijna 5500 apothekers hebben er zich zelfs aan gecommitteerd om over vaccinaties voor te lichten als zij daar de kans toe zien."
Ook is er een app in Portugal, SNS24, die over een fit en gezond leven gaat. "Onderdeel daarvan is het informeren over vaccineren. Opvallend is dat het gaat om een app van de overheid, maar dat die er alles aan gedaan lijkt te hebben om dat niet duidelijk te maken. Je moet goed zoeken op de app om te zien dat de overheid erachter zit", zegt Hogenkamp.
Hetzelfde was het geval tijdens corona. Het was niet de overheid, maar een vooraanstaande generaal die mensen opriep zich te laten vaccineren. Het is een tactiek die de Portugezen vaak uit de kast halen. En die, als je kijkt naar de vaccinatiegraad, zeker aanslaat.