Rechter: klimaatbeleid is zaak van mensenrechten

Twee andere zaken uit Portugal en Frankrijk werden niet-ontvankelijk verklaard door het Hof in Straatsburg. Zo stelden de rechters dat de zaak van zes Portugese jongeren eerst door rechters in Portugal beoordeeld moet worden. Ook de zaak van een oud-burgemeester uit Frankrijk werd niet-ontvankelijk verklaard, omdat hij al niet meer woont in de gemeente waarvoor hij zei op te komen.

De uitspraak van de rechters in Straatsburg is baanbrekend, zegt Christina Eckes, hoogleraar Europees Recht aan de Universiteit van Amsterdam. "De rechters zeggen dat het recht op gezinsleven omvat dat je het recht hebt op een gezonde leefomgeving. Dat je het recht hebt dat jouw land genoeg doet om jou te beschermen tegen de nadelige gevolgen van klimaatverandering. Dat gaat dus heel ver."

Er zijn 46 landen aangesloten bij het Hof. Rechters in al die landen zullen bij klimaatzaken naar de uitleg kijken die het hof eraan geeft, zegt Eckes, ook al was de zaak van vandaag in eerste instantie gericht tegen het klimaatbeleid van de Zwitserse overheid. 

Afwijken van beloftes

Of dit er ook toe leidt dat ook andere regeringen hun klimaatbeleid moeten aanscherpen, is op dit moment nog niet te zeggen. "Het Hof heeft niet gezegd dat een bepaald reductiepercentage nodig is. Maar het heeft geconstateerd dat Zwitserland niet doet wat het zegt dat het doet", aldus Eckes.

"Dat is belangrijk omdat mensen natuurlijk wel willen dat een regering doet wat politici ons beloven als we hen kiezen. En het betekent dat je, als je niet doet wat je belooft, dus voor de rechter kunt worden gedaagd, in Straatsburg. En dat betekent weer dat iedere regering er goed over na moet denken als ze afwijken van hun beloftes."

Urgenda

De Zwitserse vrouwen waren geïnspireerd door de Urgenda-rechtszaak in Nederland. Dat vertelde de 74-jarige Pia Holstein uit Zwitserland vandaag in een interview met RTL Z. De Hoge Raad bepaalde in die zaak vijf jaar geleden dat het mensenrechtenverdrag lidstaten verplicht om hun inwoners te beschermen tegen het 'reëel en dreigend gevaar' van klimaatverandering.

"Dit is een geweldige uitspraak", reageert Marjan Minnesma van Urgenda, zelf ook jurist. "Het Europese Hof zegt: Zwitserland had klimaatbeleid veel serieuzer moeten nemen. En dit is ook een belangrijk signaal naar andere landen."

Tijdens de Urgenda-rechtszaak was vaak kritiek te horen dat de rechter op de stoel van de politiek ging zitten. Maar Minnesma wijst erop dat het Hof alleen in actie komt als landen zich niet aan hun eigen democratisch besloten en afgesproken doelen houden. 

"Landen hebben zelf het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend. De Zwitserse overheid heeft geen klimaatwet en geen goed afbouwpad voor de uitstoot", zegt Minnesma. "Dus daarmee houden ze zich niet aan hun eigen afspraak." In Nederland ligt dat anders. "Nederland heeft wel een klimaatwet. Deze uitspraak onderstreept het belang dat ook toekomstige kabinetten zich daaraan houden."

'Te lang te weinig gedaan'

In de politiek wordt verschillend gereageerd op de uitspraak van vandaag. Demissionair minister van Klimaat Jetten vindt dat de uitspraak aantoont dat er te lang te weinig is gedaan voor het tegengaan van klimaatverandering. En, zegt hij: "Het zou niet zo moeten zijn dat politici rechterlijke uitspraken nodig hebben om goed klimaatbeleid te voeren."

Maar partijen aan de formatietafel, zoals BBB, PVV en ook VVD, vinden dat niet rechters, maar de politiek klimaatbeleid moet maken. "Het is beter om klimaatbeleid via het parlement uit te zetten dan via dit soort uitspraken", zegt Silvio Erkens van de VVD. 

"Wij vinden dit heel ver gaan. Volgens ons moeten gekozen volksvertegenwoordigers gaan over welk beleid we hier kiezen. In dit land, maar ook in een ander land, want anders verliezen wij als land onze soevereiniteit op het gebied van beleidsontwikkeling", zegt Henk Vermeer van de BBB. Hij vindt dat rechters zich niet zouden moeten bemoeien met politiek beleid.