Belangrijke uitspraak vandaag: is slecht klimaatbeleid een schending van mensenrechten?
Jongeren in Portugal, een oud-burgemeester in Frankrijk, en een grote groep oudere vrouwen in Zwitserland: ze kijken allemaal met spanning uit naar een uitspraak vandaag door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
Schenden overheden mensenrechten, als ze te weinig doen tegen klimaatverandering? Later vanochtend, in de uitspraak van het Europese mensenrechtenhof over drie baanbrekende zaken, staat deze vraag centraal.
"Nederland was ons voorbeeld’" zegt de 74-jarige Pia Holstein uit Zwitserland in een interview met RTL Nieuws. Holstein stapte, gesteund door meer dan duizend oudere Zwitserse vrouwen, naar het Europese Hof. De vrouwen betogen dat het leven van senioren gevaar loopt door toenemende hitte.
De uitspraak van het Europese Hof kan mogelijk verstrekkende gevolgen hebben voor alle bijna vijftig landen die bij het Hof zijn aangesloten, en is bindend voor alle lidstaten.
'Reëel en dreigend gevaar'
De Zwitserse vrouwen raakten geïnspireerd door de Urgenda-uitspraak van de Hoge Raad in Nederland, vijf jaar geleden. De Hoge Raad stelde toen dat het mensenrechtenverdrag lidstaten verplicht om z’n inwoners te beschermen tegen ‘reëel en dreigend gevaar’, door klimaatverandering.
De Nederlandse Staat werd daardoor gedwongen z’n uitstoot van broeikasgassen sneller te verlagen. Holstein zegt: "Daarom hebben wij gedacht: dat kunnen wij ook in Zwitserland. Ik geloof dat Zwitserland ook meer moet doen."
Een tweede zaak bij het Europese Hof is aangespannen door een Franse oud-burgemeester, die de Franse overheid verwijt te weinig te doen om de opwarming en daarmee zeespiegelstijging tegen te gaan, waarmee zijn gemeente (vlakbij Duinkerken) last kan krijgen.
Portugese jongeren
En dan is er nog een derde zaak. Die betreft een groep Portugese jongeren van 12 tot 21 jaar oud op het moment dat ze met de procedure begonnen. Zij hebben tientallen landen aangeklaagd, waaronder Nederland, omdat ze die verantwoordelijk houden voor de steeds extremere weersomstandigheden.
De jongeren vinden dat hun toekomst bedreigd wordt door klimaatverandering. “Ik ben erg opgelucht, maar ook een beetje nerveus dat we nu de beslissing van het Hof gaan horen”, zegt de nu 19-jarige Sophia uit Lissabon.
Hun zaak begon in 2017, nadat Portugal dat jaar was getroffen door immense bosbranden, waarbij meer dan honderd doden vielen. "Dat was zeven jaar geleden, dus ik was toen twaalf jaar oud." Op een online bijeenkomst voor journalisten zegt de Portugese jongen André dat de zaken sindsdien zijn verslechterd.
Portugal wordt tropisch
"We hadden nu de heetste februari en de heetste maart ooit gemeten", zegt André. "En ik merk dat we steeds vaker hittegolven hebben of tropische stormen. Portugal wordt een land met tropisch weer en dat is echt heel raar."
De jongeren vinden dat de Portugese regering veel te weinig doet tegen de CO2-uitstoot, en om mensen voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering. "Ik ben daar echt bang voor, omdat ik er aan denk wat er in de komende jaren kan gaan gebeuren."
Bekend is dat de kans inmiddels heel klein is dat de temperatuurstijging op aarde beperkt blijft tot 1,5 graad. In plaats daarvan stevent de wereld af op 2,5 tot ongeveer 3 graden opwarming. André: "Dat is een angstaanjagende toekomst. Zeker als we nu al zulke extreme temperaturen zien in Portugal, bij iets meer dan één graad."
Binnen blijven
De Zwitserse vrouwen benadrukken dat ouderen meer problemen ondervinden door hitte, en ook grotere sterfte, dan andere leeftijdsgroepen. "De huisarts zegt dan bijvoorbeeld: u moet binnen blijven, want u hebt een hoge bloeddruk", zegt Holstein.
Maar daardoor hebben ouderen minder sociale contacten en door het stilzitten kunnen ze ook weer klachten ontwikkelen. Als de Zwitserse regering een tik op de vingers krijgt van het Hof, dan hoopt ze dat haar land dat niet ziet als een straf, maar 'dat Zwitserland het als een kans ziet, en zegt: ja we gaan meer doen'. "Dat is mijn hoop."
Ook juristen wachten met spanning op de uitspraak van vandaag. Die komt op een moment dat er wereldwijd al duizenden rechtszaken gevoerd worden over het klimaat. Maar die bij het Europese Hof hoort bij de meest belangrijke, zegt Christina Eckes, hoogleraar Europees Recht aan de Universiteit van Amsterdam.
"De jongeren in Portugal bijvoorbeeld zeggen dat hun rechten geschonden zijn. Verschillende landen en ook de Europese Commissie hebben gezegd dat dat niet zo is. Als het Hof de jongeren gelijk geeft, zullen rechters voortaan beter weten hoe ze het mensenrechtenverdrag op klimaatverandering moeten toepassen."