Veel pijn tijdens het plaatsen van een spiraal: 'Paracetamol niet voldoende'

Eén op de vijf vrouwen in Nederland gebruikt een spiraal. Het is naast de pil het meest gebruikte anticonceptiemiddel, blijkt uit een monitor van Rutgers, RIVM en CBS. In een opiniestuk in de Volkskrant beschrijft belangenorganisatie Ava het plaatsen en verwijderen van de anticonceptiespiraal als een 'invasieve handeling die te vaak wordt gebagatelliseerd'. 

De organisatie stelt dat de procedure vaak gepaard gaat met 'intense pijn' en dat een paracetamol niet voldoende helpt daartegen. Ava roept daarom artsen in Nederland op om concrete stappen te ondernemen om pijnbestrijding tijdens de spiraalplaatsing te verbeteren.

Annemiek Nap, hoogleraar gynaecologie en verloskunde aan de Radboud Universiteit en voorzitter van de pijler voortplantingsgeneeskunde van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), heeft veel te maken met vrouwen die een spiraal laten plaatsen. Ze zegt tegen RTL Nieuws vrouwen die een heel pijnlijke ervaring hebben gehad tijdens de spiraalplaatsing 'ontzettend te respecteren'. 

Rustig de tijd nemen

Nap legt uit: "We weten uit ervaring in de spreekkamer dat 80 á 85 procent van de vrouwen de spiraalplaatsing als prima ervaart. Het is belangrijk dat we goede uitleg geven over de spiraalplaatsing, de vrouwen voldoende geruststellen en hiervoor rustig de tijd nemen." 

Bij de overige 10 tot 15 procent van de vrouwen is de spiraalplaatsing heel pijnlijk, vertelt ze. "Als dat zo is, dan kunnen we altijd maatregelen nemen zoals sedatie (medicijnen die je slaperig en minder gevoelig voor pijn maken, red.). Maar dat kan ook risico's met zich meebrengen. Zo kan het onder meer zorgen voor vermoeidheid en misselijkheid."

Belangenorganisatie Ava deed een rondvraag over de pijnervaring tijdens de spiraalplaatsing op Instagram en ontving rond de 300 reacties. "Naast goede ervaringen kregen we ook veel pijnlijke ervaringen binnen", vertelt Alina Chakh van Ava. "In reacties lazen wij dat artsen soms heel laconiek omgaan met het informeren over wat er kan gebeuren tijdens de plaatsing." Een vrouw die om verdoving vroeg zegt tegen RTL Nieuws te zijn uitgelachen. 'Wat denk je zelf, dat doen we hier niet', werd haar verteld."

Meer wetenschappelijk onderzoek nodig

Gynaecoloog Anne Timmermans van Amsterdam UMC herkent bij haar patiënten dat het plaatsen van een spiraal een pijnlijke ervaring kan zijn. "Het is lastig om te zeggen hoeveel vrouwen er nu véél pijn hebben en hoe zich dat verhoudt tot alle spiraalplaatsingen. Bij de ene groep mensen doet het pijn, terwijl het bij de andere meevalt." 

Jako Burgers, huisarts, hoogleraar aan Maastricht University en als strategisch medisch adviseur verbonden aan het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), bespreekt altijd vooraf hoe de spiraalplaatsing eruit gaat zien. "Je moet even stilstaan bij de voorlichting en van tevoren uitleggen dat het pijn kan doen. De baarmoeder wordt vastgepakt met een tangetje. Dat vastpakken is gevoelig. Vervolgens wordt de lengte van de baarmoeder gemeten, wat ook pijn kan doen. Dan wordt de spiraal geplaatst. Dit valt mee qua pijn, krijg ik vaak terug. Als de spiraal de baarmoederwand raakt, vinden vrouwen dat wel gevoelig."

Belangenorganisatie Ava vindt dat er een protocol moet komen waarbij de artsen alle pijnbestrijdingsopties die mogelijk zijn met vrouwen voorafgaand aan de spiraalplaatsing bespreken. "Op dit moment wordt dit niet altijd standaard besproken", legt Chakh uit. 

"We hebben geen vast protocol over wat er precies moet worden besproken", bevestigt gynaecoloog Timmermans. "Het hoort bij algemeen professioneel handelen. Ik ga ervan uit dat artsen vooraf goed bespreken wat de handeling inhoudt en wat vrouwen kunnen nemen tegen de pijn."

Advies pijnstilling

In een advies van het Nederlandse Huisartsen Genootschap staat dat vrouwen één uur voor het plaatsen van de spiraal pijnstillers zoals paracetamol of de pijnstiller naproxen kunnen slikken. Volgens het NHG wordt deze pijnstilling geadviseerd op basis van wetenschappelijk bewijs. Het genootschap laat weten dat andere opties dan de hier genoemde pijnstillers niet wetenschappelijk onderbouwd zijn, en dat andere vormen van pijnstilling ook nadelen hebben, bijvoorbeeld omdat ze pijnlijk zijn of andere bijwerkingen hebben. 

Timmermans vindt het goed dat er meer onderzoek wordt gedaan. "We adviseren de pijnstilling wel, maar er is nog niet veel bewijs dat het de pijn tijdens het plaatsen minder maakt", legt ze uit. "De napijn wordt wel verminderd. Voor meer opties qua pijnstillers zou onderzoek kunnen vaststellen voor wie wat werkt."

In enkele gevallen zwaardere verdoving

Als de pijnstillers paracetamol of naproxen niet voldoende zijn, kan er bij enkele gevallen nu ook al een spiraal geplaatst worden met een zwaardere verdoving, legt Timmermans uit. "Zoals bij mensen met een trauma of een grote angst voor de pijn. Dit kan door middel van een lokale verdoving van een prik bij de baarmoeder. Of een gel die bij de baarmoederhals wordt aangebracht. Dan heb je nog het toepassen van een sedatie, ook wel bekend als een roesje, waarbij iemand licht in slaap wordt gebracht." Als een spiraal met een roesje wordt geplaatst valt dit onder de eigenrisicokosten.  

"Sommige mensen hebben een helse ervaring gehad en willen nooit meer een spiraal. Maar daar tegenover staan ook vrouwen waarbij de paar minuten pijn niet opwoog tegen de nasleep die bijvoorbeeld een sedatie met zich meebrengt. Voor de empowerment van vrouwen moet er meer wetenschappelijk onderzoek in Nederland worden gedaan naar wat het individu nodig heeft."