Srebrenica zal internationaal herdacht worden, maar ontkenners van de genocide proberen dat tegen te gaan

En dat is precies de reden waarom het zo belangrijk is volgens experts en nabestaanden. "Het is het minste wat we kunnen doen voor de slachtoffers van de laatste genocide in Europa."

Hart vasthouden

Ze kan het zich bijna niet voorstellen dat de VN de resolutie niet aanneemt, maar toch houdt ze haar hart vast, zegt ze tegen de zaal studenten, hun ouders en andere genodigden. Alma Mustafić is docent en onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht en deze week vindt het afsluitingsevenement van het, door haar opgerichte, lesprogramma over Srebrenica plaats. "Ontkenning is de laatste fase van genocide. Hoe kun je genocide voorkomen of tegenhouden, als je de eerste signalen niet herkent?"

Mustafić groeide op in Srebrenica en maakte daar de oorlog mee. Haar vader werd vermoord tijdens de genocide, net als tientallen andere dierbaren van Mustafić: ooms, neven, buurmannen. "De resolutie is belangrijk, omdat ontkenning van de genocide nog steeds zo wijd verspreid en diepgeworteld is in de regio. Aan de andere kant is het belangrijk als erkenning en waardering voor slachtoffers en nabestaanden."

Srebrenica is een van de weinige genocides die door verschillende gerechtshoven als zodanig is aangemerkt. "Als zelfs een genocide die juridisch zo dichtgetimmerd is, zo grootschalig wordt ontkend, dan moeten we er alles aan doen om die ontkenning tegen te werken. En zo'n resolutie zal daarbij helpen."

Genocide van Srebrenica

Op 1 maart 1992 riep Bosnië en Herzegovina de onafhankelijkheid uit, waarmee het zich afscheidde van Joegoslavië. De toenmalige machthebbers accepteerden dat niet en er ontstaat een bloedige oorlog. Het Servische regime reageerde met etnische zuiveringen op Bosniakken, die toen Bosnische moslims werden genoemd. 

De Verenigde Naties stelde meerdere ‘safe areas’ in, de bekendste daarvan is Srebrenica. Nederlandse militairen, Dutchbatters, werden naar dit gebied uitgezonden om de vrede te bewaren. Maar op 11 juli 1995 viel het Bosnisch-Servische leger Srebrenica binnen en pleegde genocide op meer dan 8000 mannen en jongens. Het is de ergste oorlogsmisdaad in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog.

"Er is een genocide gepleegd op een stukje grond waarvoor de VN garant stond. Het minste wat je dan kunt doen is de resolutie aannemen en verantwoordelijkheid laten zien", zegt Mustafić.

De resolutie bestaat uit zeven punten, waarin onder andere wordt opgeroepen tot herdenking, het waarborgen van feiten en het tegengaan van verheerlijking van oorlogsmisdadigers. Het laatste punt gaat over het belang van educatie en bewustwording en dat niet alleen overheden daarvoor verantwoordelijk zijn, maar bijvoorbeeld ook ngo's en universiteiten. "Dat is eigenlijk precies wat we hier al drie jaar doen", zegt Mustafić.

Ook Dutchbatter Gerry Kremer is bij het evenement op de Hogeschool Utrecht aanwezig. Hij werkte in 1995 als arts in Srebrenica. "Ik vind het belangrijk dat de resolutie wordt aangenomen", zegt hij. Kremer is meerdere keren teruggegaan naar Srebrenica, ook tijdens de herdenking op 11 juli. "We moeten Srebrenica blijven herdenken."

Genocideontkenning

De stemming voor de resolutie is meerdere keren uitgesteld. Officieel omdat de definitieve tekst nog niet klaar was, maar vermoedelijk ook om de onrust eromheen tot bedaren te brengen. De grootste tegenstanders van de resolutie zijn de Servische president Vučić en de Bosnisch-Servische politicus Dodik.

Toen bekend werd dat de resolutie eraan kwam, hield Dodik een enorme rally waarin hij de genocide ontkende, het bestaan van Bosnië als land een 'fout' noemde en aankondigde om op de dag van de stemming naar Srebrenica te gaan. "Om te laten zien dat Srebrenica bij Republika Srpska hoort." De Servische president Vučić zei dat het aannemen van de resolutie 'de doos van Pandora' zal openen. 

Dat die genocideontkenning alomtegenwoordig is, wordt niet alleen duidelijk via de woorden van politieke leiders, maar ook in het straatbeeld in en rond Srebrenica, ziet een redacteur van RTL Nieuws als ze begin mei in Srebrenica is. Het ene na het andere Servisch nationalistische symbool is te zien. Een banner met 'Servische helden' langs de weg, graffiti op leegstaande huizen en zelfs op een kinderspeeltoestel in iemands voortuin.

Vanwege de feestdagen is er slechts één café open en er zit een handjevol gepensioneerde mannen aan het bier. De gesprekken gaan over de prijzen van tomaten op de lokale markt en over de plotselinge regenbuien. Over de resolutie en het aangekondigde protest wordt niet gepraat. "Hier komen Bosniakken en Serven samen, er is geen verschil tussen ons", zegt de serveerster. 

Er is ogenschijnlijk niets aan de hand, maar wanneer haar gevraagd wordt wat de serveerster zelf denkt over de VN-resolutie, antwoordt ze: "Wat geweest is, is geweest. Maar er was geen genocide, hier in Srebrenica is niemand vermoord." De duizenden graven bewijzen het tegendeel, maar net als vele anderen lijkt deze vrouw gevallen voor de nationalistische retoriek van politici.

Slechts op een steenworp afstand van het café bevindt zich de moskee. "Deze resolutie is van historisch belang. Voor ons, voor de mensen in Europa en voor de hele wereld", zegt Damir Peštalić, de imam van Srebrenica. "De politieke ideologie die tot de genocide geleid heeft, leeft hier nog steeds en we moeten voorkomen dat de nieuwe generatie dit overneemt."

De imam wil eigenlijk niet te veel aandacht geven aan politieke leiders. Liever kijkt hij naar een groep jongeren in Servië, die in een brief hebben geschreven dat ze wél graag willen dat hun land de genocide erkent. "Zij grijpen de kans aan om aan te geven dat zij geen onderdeel zijn van deze ideologie." 

Hoop geven

De resolutie is ingediend door Duitsland en Rwanda en tot nu toe zijn 38 landen mede-indiener, waaronder ook Nederland. De afgelopen dagen en weken probeerden Dodik en Vučić te voorkomen dat de resolutie wordt aangenomen. Bijvoorbeeld door foutieve informatie te verspreiden. De resolutie zou Servië volgens hen neerzetten als een 'genocidale natie', terwijl het land niet eens genoemd wordt in de tekst. Van trouwe bondgenoten, zoals Rusland en China, wordt verwacht dat ze op het verzoek van de Serven zullen ingaan. En ook Hongarije heeft aangegeven tegen te stemmen. 

"Na de Tweede Wereldoorlog zeiden we: dit nooit meer. Maar 50 jaar later gebeurde het opnieuw in Europa" zegt Mustafić. "Ondanks dat we de VN hebben opgericht, de NAVO, de EU. Hoe kan dat? Mensen weten te weinig van Srebrenica en genocide in het algemeen en daardoor is het ook makkelijker om die te ontkennen."

"Het zou mooi zijn als dit soort educatieve programma's zoals we hier in Utrecht hebben in heel Nederland worden opgepakt", zegt Mustafić. De resolutie kan daarbij volgens haar helpen, om Srebrenica op de agenda te zetten. "En het kan hoop geven aan de nabestaanden. Dat de wereld niet opnieuw wegkijkt, maar dat mensenrechten en rechtvaardigheid bestaan."