In de wereld van mensensmokkelaars: 'Volledig pakket naar Nederland kost 3000 euro'
Aan de grenzen van de EU zijn grote netwerken van smokkelaars actief. Verslaggevers van RTL Nieuws zochten hen op bij de grens tussen Bosnië en EU-land Kroatië. "We bieden een dienst aan mensen aan. Zonder ons kunnen ze niet naar hun droombestemmingen."
Abu Hassan, Ahmad en twee andere smokkelaars wonen al jaren in kamp Lipa in Bosnië, waar een van onze verslaggevers undercover uitgebreid met hen kon praten (zie naschrift onderaan). Ze zitten in één kamer, vanwaaruit ze de mensensmokkel regelen voor migranten die naar lidstaten van de Europese Unie willen reizen. Lipa, grotendeels gefinancierd door de EU, vormt het beginpunt voor wat daar bekend is als 'The Game’. Als in een spel zoeken migranten telkens naar nieuwe manieren om de grenzen over te steken.
Poging mislukt
De smokkelaars hebben zojuist een poging ondernomen om vluchtelingen de grens met Kroatië, de toegangspoort tot de EU, over te helpen.
"Het is niet gelukt. We zijn betrapt", zegt Ahmad (23) terwijl hij de kamer binnenloopt. "Vanavond weer proberen", zegt Abu Hassan, die op een van de stapelbedden gaat liggen. "Ik heb de telefoon onderweg verloren", zegt Ahmad. "Aan de Kroatische of de Bosnische kant?" vraagt Abu Hassan met een afkeurende toon terwijl hij overeind komt. "Ik weet het niet. Hij moet ergens onderweg gevallen zijn", antwoordt Ahmad. "Je moet hem zoeken, anders komen we allemaal in problemen. We moeten geen sporen achterlaten."
Voor Abu Hassan, rond de 50 jaar oud, is het een dag als vele andere. Hij is duidelijk de baas van de groep smokkelaars in de kamer. Anderen verwijzen allemaal naar hem en het lijkt er zelfs op dat de bewakers in het kamp ook naar hem opkijken. "Abu Hassan weet het allemaal. Ik werk alleen maar hier", zegt Ahmad, "Ik wil genoeg geld bij elkaar krijgen, zodat ik zelf naar Duitsland kan gaan. Daar woont mijn familie."
Familienetwerk
Iedereen met wie hij werkt, zowel smokkelaars en ronselaars als de chauffeurs die mensen binnen de EU naar hun bestemmingen brengen, zijn mensen uit zijn familie of mensen die uit hetzelfde dorpje in Syrië komen, waar Abu Hassan ook vandaan komt. "In ons werk heb je mensen nodig die je kunt vertrouwen. Familiebanden zorgen voor dit vertrouwen."
Mensensmokkel op de Balkan
Volgens Europol was in 2023 de Bosnisch-Kroatische grens de op één na meest gebruikte plek voor mensensmokkelaars. In 2024 is die route uitgebreid naar Kroatië en Slovenië. Naar schatting zijn er zo’n 40 netwerken van smokkelaars actief in de regio. Afgelopen februari was er nog een grote actie waarbij 19 smokkelaars zijn opgepakt, allen inwoners van Bosnië en Kroatië. De Kroatische politie zegt ook hard haar best te doen mensensmokkel te stoppen en arresteerde op verdenking daarvan dit jaar al 973 migranten, dat is 70% meer dan in dezelfde periode vorig jaar.
"We bieden mensen twee opties om naar hun gewenste bestemming te komen. Hoe duur het is, hangt af van wat je wilt", zegt Abu Hassan. "Van Bosnië naar Slovenië kost 1500 euro. En een volledig pakket naar Nederland 3000 euro."
Bij de eerste optie verbindt Abu Hassan migranten met een andere smokkelaar in Slovenië, die de taak overneemt om de migranten met de auto naar de eindbestemming te brengen. Dat kost vanuit Slovenië 1000 euro naar Nederland. "Als je een compleet pakket neemt, dan betaal je één keer voor de hele reis van hier naar Nederland." Om ervoor te zorgen dat dit lucratief is voor Abu Hassan, moeten migranten in groepjes van minimaal vier tegelijk reizen.
Voordelen en garanties
"Als je vandaag het geld stort, kun je vanavond nog weg. Dan ben je over drie dagen in Nederland, met een auto in één rit vanaf Slovenië naar Nederland", vertelt Abu Hassan. Hij garandeert naar eigen zeggen dat hij migranten zo snel naar de gewenste bestemming kan brengen. Mensensmokkelaars concurreren met elkaar, dus het is zaak om deze 'voordelen' te bieden.
"We bieden een dienst voor mensen om hen naar hun droomland te brengen"
Volgens Abu Hassan hoeven migranten niets te betalen voordat ze op hun gewenste bestemming aankomen. Hij werkt samen met privébureaus in Turkije die geldovermakingsdiensten bieden. "Daar kun je via een familielid of kennis het bedrag storten, met je naam, mijn naam en mijn telefoonnummer", legt hij uit.
"Als je op de gewenste bestemming bent, dan laat je dat aan het bureau weten door een filmpje te sturen vanaf je bestemming. Pas daarna kan ik het geld ontvangen."
Een smokkelaar loopt binnen en overhandigt biljetten van 50 euro gebundeld in een elastiekje aan Abu Hassan, die het geld in de zak van zijn joggingbroek stopt. "We bieden een dienst voor mensen om hen naar hun droomland te brengen", legt Abu Hassan zijn motief voor mensensmokkel uit. "Daarvoor moeten mensen betalen. Je kunt het zien als een business."
Ontmoetingscafé
In deze 'business' is de winst van Abu Hassan naar eigen zeggen minimaal: "We moeten allerlei mensen betalen die betrokken zijn om je veilig op de bestemming te krijgen", zegt hij. "Je kunt vast smokkelaars vinden die het goedkoper doen dan wij, maar ze zullen je halverwege achterlaten en je geld en spullen afpakken. Wij staan aan de kant van de migranten. We willen niet dat er misbruik van hen wordt gemaakt."
Een Bosnische hulpverlener die regelmatig in kamp Lipa in het noorden van Bosnië werkt, herkent de verhalen. Ze wil anoniem blijven, uit angst dat haar organisatie problemen krijgt. "Soms krijg ik de indruk dat er meer smokkelaars in Lipa zitten dan 'gewone' migranten."
"Voorheen wilden migranten niet naar kamp Lipa, omdat dit nog vrij ver van de grens met Kroatië is. Ze bleven liever in zelfgemaakte squats." Dat zijn meestal leegstaande huizen of andere panden die 'gekraakt' zijn door migranten. "Zo waren ze dichter bij de grens en konden ze elke dag opnieuw proberen die over te steken." Deze squats zijn nu allemaal gesloten en het valt de hulpverlener op dat iedereen die ze nu tegenkomt naar Lipa wil. Daar waar de smokkelaars zijn.
"Ik ken alle routes, ik weet waar de politie zit en waar niet"
Maar ook buiten het kamp zijn smokkelaars actief. In een café in Velika Kladusa, helemaal in het noordwestelijke puntje van Bosnië, komen veel migranten samen. Om koffie te drinken, te kletsen of hun telefoon op te laden. De enige die Engels spreekt, is een jonge Afghaanse man. Eerst vertelt hij dat hij op weg is naar Frankrijk, maar dan ineens fluistert hij: "Ik zal je een geheim vertellen. Ik was afgelopen weekend in Brussel." En hij laat video’s van zichzelf op de Grote Markt zien.
"Ik ben teruggekomen om mijn familie te helpen ook naar Europa te gaan", zegt hij. Na een beetje doorvragen over de routes die hij gebruikt, begint hij op te scheppen. "Ik ken alle routes, ik weet waar de politie zit en waar niet. Ik heb al tientallen mensen geholpen de grens over te gaan."
Dure horloges en merkzonnebrillen
Op dat moment komen twee Turkse mannen het café binnen. Afgaand op de dure horloges en merkzonnebrillen die ze dragen, zijn het geen migranten. Bovendien heeft de auto waarin ze zaten een Frans kenteken. De Afghaanse man begroet hen hartelijk en hij schakelt over naar Turks.
De Afghaanse man en de Turken zullen niet openlijk toegeven dat ze aan mensensmokkel doen, maar alles wijst erop dat ook dit café gebruikt wordt als een ontmoetings- en verzamelplek, dat de Turkse mannen de 'baas' zijn en dat de Afghaanse jongen hun hulp is die 'klanten' voor hen ronselt.
De smokkelaars lijken er zelf in te geloven dat ze iets goeds doen voor hun medemens. "We willen niet dat er misbruik van migranten wordt gemaakt", zegt ook Ibrahim (34), een smokkelaar die ook al twee jaar in kamp Lipa verblijft. Hij biedt veel goedkopere smokkelroutes dan Abu Hassan. Hij verkoopt locaties en routes op Google Maps aan migranten voor 300 euro. "Ik geef je de route waarop je weinig politie zult tegenkomen. Als je de route volgt, kom je vanzelf in Slovenië."
Maar hij heeft een nog betere optie, zegt hij – al is die wel gelijk een stukje duurder. Voor 1500 euro per persoon belooft hij zelf mensen naar Slovenië te brengen. "Ik ben net teruggekomen. Ik heb 21 mensen weggebracht naar Slovenië. Als er minderjarigen en vrouwen in een groep migranten zitten, krijgen ze vaak niet te maken met agressieve grenswachten die je met geweld terugsturen", vertelt hij. "Daarom zorg ik ervoor dat er vrouwen en kinderen zitten in elke groep die ik smokkel."
Ibrahim vluchtte zelf uit Syrië en bleef in Servië. Daar begon hij met mensensmokkel naar Hongarije. Toen de grenzen daar streng werden gecontroleerd, kwam hij twee jaar geleden naar Bosnië en ging hij mensen smokkelen naar Kroatië en Slovenië.
Naar eigen zeggen heeft hij de afgelopen twee jaar duizenden mensen geholpen de grenzen over te steken. "Zonder ons kunnen ze niet naar hun bestemming komen. Daarvoor moeten ze betalen, maar ze krijgen er een leven voor terug." Een politieagent loopt naar Ibrahim en vraagt waarom zijn broek zo modderig is. "The Game", antwoordt hij, waarna de agent knikt en weer wegloopt.
Naschrift
Voor dit verhaal heeft een journalist van RTL Nieuws zich aangemeld in kamp Lipa om daar undercover te kunnen spreken met migranten en mensensmokkelaars. Smokkelaars zouden normaal gesproken niet met de media praten over hun werkwijze en motieven om dit werk te doen. Dat was voor RTL Nieuws een aanleiding om undercover te gaan en de wereld van smokkelaars van binnenuit te kunnen optekenen.