China wijzigt honderden Oeigoerse plaatsnamen: 'Onze geschiedenis wordt uitgewist'

Dat blijkt uit onderzoek van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch en de in Noorwegen gevestigde organisatie Uyghur Hjelp ('Oeigoerse hulp'). 

Zij hebben ontdekt dat de Chinese autoriteiten sinds 2009 in totaal 3652 namen hebben aangepast van dorpen in de autonome regio Xinjiang, waar bijna alle Oeigoeren in China wonen. In veel gevallen ging het om reguliere aanpassingen, zoals een vernieuwde schrijfwijze. Maar in 630 gevallen namen ging het om plaatsnamen die eerder een betekenis hadden voor het Oeigoerse volk.

"De plaatsnamen zijn significant omdat ze vaak een relatie hebben met Oeigoerse geschiedenis", zegt China-correspondent Roland Smid vanuit Shanghai. "Door deze namen te wissen, wis je een deel van de Oeigoerse cultuur uit."

Zulke plaatsnamen verwezen bijvoorbeeld naar de Oeigoerse geschiedenis, of bevatten termen uit de Oeigoerse cultuur, zoals die van heiligdommen, dichters of traditionele muziekinstrumenten. Ook zaten er religieuze begrippen tussen zoals moskee, soefi-leraar of bedevaart. De meeste Oeigoeren hangen een gematigde variant van de islam aan.

Deze plaatsen hebben een meer algemene naam gekregen of zijn vervangen door begrippen zoals 'geluk', 'eenheid' en 'harmonie'. Dat zijn termen die veel gebezigd worden in de ideologie van de heersende Chinese Communistische Partij die onder leiding staat van president Xi Jinping.

'Wissen onze geschiedenis uit'

"Toen ik van huis vertrok, waren alle straatnamen in het Oeigoers. Als ik nu ooit terug ga, kan ik geen enkele plek meer vinden", zegt de naar Nederland gevluchte Oeigoer Zainidin Tursun. "De talen, historische gebeurtenissen en locatie vormen de cultuur van elke etnische groep. Binnen een paar jaar is niets meer over van het Oeigoers zijn."

Volgens Tursun, die in Rotterdam een Oeigoers restaurant runt, krijgen relatief nieuwe Oeigoerse buurten en woongebieden al langer de meest absurde communistische ideologienamen. "Nu bewijst dit onderzoek dat het op veel grotere schaal plaatsvindt dan we al dachten. Ze veranderen niet alleen de namen van sommige dorpen, ze wissen onze geschiedenis uit."

Kampen

Onder het bewind van Xi zijn naar schatting ruim een miljoen Oeigoeren en andere overwegend moslimminderheden opgesloten in interneringskampen. zij zaten afgesloten van de buitenwereld en werden gedwongen om afstand te doen van hun cultuur en godsdienst. 

Getuigen maakte melding van martelingen, seksueel geweld, gedwongen abortussen en verplichte anticonceptie en sterilisatie. Zelf sprak China (dat de kampen lange tijd een verzinsel noemde) van 'heropvoedingskampen' voor extremisten en terroristen.

De Oeigoerse Ziyawadhun zat in een Chinees strafkamp. In deze video vertelde ze haar verhaal:

Nieuwe fase 

"De onderdrukking is recent een nieuwe fase ingegaan", zegt correspondent Smid. "De beruchte heropvoedingskampen in de regio zijn grotendeels gesloten. De gevangenen zijn voor een deel in reguliere gevangenissen geplaatst, en voor een deel tewerkgesteld in fabrieken elders in het land." Ook dat is volgens hem een manier van culturele uitwissing. "Door Oeigoeren te verspreiden in het land en ze te dwingen om bijvoorbeeld in de visindustrie te werken, verliezen ze langzaam maar zeker contact met hun eigen identiteit."

De regering-Xi wil dat Oeigoeren zich aanpassen aan de Han-Chinese cultuur die dominant is in China, zegt Smid. "Ze moeten hun land op plek 1, 2, én 3 zetten. Dit beleid was er altijd al, maar is onder Xi Jinping sterk verscherpt. Een van de dingen waar China bang voor zegt te zijn, is Oeigoers separatisme. Het idee van een eigen staat voor Oost-Turkestan zoals veel Oeigoeren in het buitenland de regio ook noemen."

Het aanpassen van plaatsnamen is daarbij het zoveelste voorbeeld van de onderdrukking van Oeigoeren, zegt sinoloog Casper Wits, verbonden aan de Universiteit Leiden. Hij wijst daarbij op het vernielen van moskeeën, islamitische begraafplaatsen en herdenkingsplekken zoals geboortehuizen en standbeelden van beroemde Oeigoeren uit het verleden. 

"Het herinnert hen aan hun eigen geschiedenis en die wordt op deze manier gewist. Dat past goed in het beeld dat we steeds scherper krijgen en dat je culturele genocide kan noemen", zegt Wits. Volgens de China-deskundige gaat dat verder dan religieuze onderdrukking. "Het is heel breed gericht op de Oeigoerse cultuur, want ook hoog opgeleide mensen zoals professoren worden net zo goed gezuiverd van universiteiten."

In het najaar van 2022 concludeerde de VN in een rapport dat China zich schuldig heeft gemaakt aan 'ernstige mensenrechtenschendingen' tegen de Oeigoeren. De Chinese regering noemde het rapport een 'farce' en een campagne tegen China. In de Chinese staatsmedia werd het rapport verzwegen.