Zorgt Frankrijk voor een nieuwe eurocrisis? 'Alle signalen staan op oranje'

1. Wat is er precies aan de hand?

De twee sleutelbegrippen om dat uit te leggen zijn 'begrotingstekort' en 'staatsschuld'. Het begrotingstekort laat zien wat een overheid jaarlijks meer uitgeeft dan binnenkrijgt. De staatsschuld is alle schuld uit het verleden bij elkaar opgeteld. Beiden worden uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp), die staat voor de totale omvang van de economie in een land.

In Europa zijn er regels voor hoe groot de tekorten mogen zijn. 3 procent in het geval van de begroting, 60 procent als het gaat om de staatsschuld. Maar Frankrijk zit daar met respectievelijk 5,5 procent en 110 procent ver boven. In onderstaande grafiek zie je dat Duitsland en Nederland de financiële zaakjes beter op orde hebben.

Investeerders schrikken van die cijfers, maar schrikken mogelijk nog meer van de politieke situatie in het land. Bij de parlementsverkiezingen vorig weekend kwam de linkse alliantie verrassend als winnaar uit de bus. Zij voerden campagne met plannen die een hoop geld kosten. De vrees is dat de Franse economie bij het uitvoeren van die plannen verder afglijdt richting standje crisis. 

2. Wat maakt een hogere schuld eigenlijk uit?

We vragen het Marieke Blom, hoofdeconoom van ING. "Als een land een hoge schuld heeft, dan is er minder vertrouwen dat dat land die schuld ook weer kan afbetalen. Dat betekent dat de rente omhooggaat. Dat zie je ook bij Frankrijk gebeuren. Maar als je meer rente moet betalen, ben je dus ook weer meer geld kwijt. Zo beland je al snel in een negatieve spiraal. En al dat geld kan je dus niet gebruiken voor andere zaken."

"Dit heet de risicopremie. Als de Franse overheid geld wil lenen, moeten ze die premie betalen. En die is relatief hoog, omdat geld lenen aan Frankrijk wordt gezien als risicovolle belegging. Gevolg is dat lenen voor burgers en bedrijven ook duurder wordt. Mensen houden dan de hand op de knip en dat is niet goed voor de economie."

3. Beleggers vrezen plannen van de Franse politiek. Hoe zit dat?

De linkse alliantie, waarin verschillende linkse partijen verenigd zijn, wonnen zoals gezegd de parlementsverkiezingen afgelopen weekend. "Links gaat voor Sinterklaas spelen", zegt Niek Pas, Frankrijk-deskundige van de Universiteit van Amsterdam. "Ze willen de minimumlonen verhogen, de werkweek verkorten en de pensioenleeftijd verlagen naar 60 jaar."

Zo'n plan is vanuit economisch oogpunt niet handig. "Als je de pensioenleeftijd verlaagt, krijg je hogere pensioenkosten en minder mensen om het werk te doen en belasting te betalen", zegt econoom Blom. "Oftewel: meer uitgaven en minder inkomsten. De staatsschuld komt daardoor verder onder druk te staan."

Overigens heeft niet alleen links dure plannen. Het geldt ook voor het rechts-populistische Rassemblement National. "Zo willen die bijvoorbeeld de accijns op energie verlagen", zegt Pas. "Ook dan ontvangt de overheid minder inkomsten."

4. Wat kan Frankrijk doen?

"Simpelweg heeft de Franse overheid twee keuzes: meer belasting heffen of minder uitgeven", zegt Blom. "Wat opvalt in Frankrijk is dat uitgaven van de overheid bijna 60 procent vormen van alle economische activiteit. Dat is heel hoog, in Nederland is dat ongeveer 40 procent. Daarom ligt het voor de hand om te kijken naar de uitgaven."

"Maar als Frankrijk dat niet doet en doormoddert, dan zullen ze op een ander moment nog harder moeten ingrijpen. En hoe langer ze wachten, hoe meer geld ze kwijt zijn aan rente, zoals eerder uitgelegd."

5. En dan? Trekken ze dan ook Nederland mee een crisis in?

"Dat is theoretisch mogelijk", zegt Blom. "Je ziet dat veel eurolanden afhankelijk van elkaar zijn. Frankrijk is niet de belangrijkste handelspartner van Nederland. België en Duitsland zijn belangrijker, maar je ziet wel dat die twee landen op hun beurt weer wel van Frankrijk afhankelijk zijn. Alles hangt dus met elkaar samen."

Toch gaat Blom er niet vanuit dat het zover komt. "Uiteindelijk zien ook Franse politici in dat het niet mag misgaan. Niet ingrijpen is ook voor Frankrijk zelf heel onaantrekkelijk. Als de rentes te hard oplopen, wordt lenen te duur. Dat zullen burgers bijvoorbeeld gaan merken wanneer ze meer kwijt zijn aan hun hypotheek. Politici zullen dat niet laten gebeuren en uiteindelijk hervormingen doorvoeren."

6. Maar de Fransen houden toch niet van hervormingen?

Dat ziet ook Frankrijk-deskundige Pas. "Elke sociale of economische hervorming die Fransen in hun portemonnee raakt, komt hard aan. Frankrijk kent veel armoede, veel meer dan Nederland, en ook een hoop verborgen armoede. Als er gesneden wordt in de uitgaven, merken die groepen het meteen. Zij zijn dan ook bereid om snel de straat op te gaan om te protesteren of te staken."

"Dat zorgt ervoor dat de financiële broekriem ophalen voor politici geen aantrekkelijk keuze is", zegt Pas. "Daarom komen politici met plannen die veel geld kosten. Die liggen nu eenmaal beter. Alleen zijn ze niet altijd goed voor de economie."

7. Maakt het nog uit hoe de coalitie eruit gaat zien?

"Jazeker", zegt Pas. Volgens hem kunnen beleggers die bang zijn voor de linkse plannen, gerustgesteld worden. "Die linkse regering komt er niet. Onder andere vanwege economische redenen hebben de centrumpartijen gezegd links niet te zullen steunen." Maar hoe het er dan wel uit gaat zien, is nog onduidelijk.

Dat betekent dus ook dat de staatsschuld en het begrotingstekort voorlopig ook niet naar beneden zullen gaan. "De economie gaat niet beter draaien van de onduidelijkheid", zegt Pas. "Het is nog geen grote crisis, maar de signalen staan wel op oranje."