Iran en Hezbollah zinnen op wraak: zo kijken hoofdrolspelers aan tegen dreigende escalatie
Het Midden-Oosten zet zich schrap nu zowel Iran als Hezbollah hebben aangekondigd dat zij wraak zullen nemen op Israël voor de dodelijke aanslagen op hun kopstukken. Andere landen manen juist tot kalmte. Loopt het conflict uit de hand? Een overzicht vanuit het perspectief van alle hoofdrolspelers.
Iran
Dat Hamas-leider Ismail Haniyeh om het leven is gebracht in de Iraanse hoofdstad Teheran heeft veel kwaad bloed gezet in het land. Het betekent groot gezichtsverlies voor de Iraanse regering, die hun aartsvijand Israël verantwoordelijk houden voor de aanslag.
Dat de liquidatie van Haniyeh volgens bronnen van de New York Times niet met een raket of drone zou zijn gepleegd, maar met een bom die al weken eerder naar binnen werd gesmokkeld in een streng beveiligd complex, maakt de aanslag nog gênanter voor Iran.
De hoogste leider van het land, ayatollah Ali Khamenei, riep direct zijn nationale veiligheidsraad bijeen voor een spoedvergadering. Daarin zou hij opdracht hebben gegeven om Israël rechtstreeks aan te vallen. Die aangekondigde vergeldingsaanval is - nu een week later - nog uitgebleven.
Hezbollah
Ook de militante groepering Hezbollah, die de baas is in het zuiden van Libanon, zag een kopstuk worden vermoord. Fuad Shukr, een hoge commandant en rechterhand van Hezbollah-leider Hassan Nasrallah, kwam om het leven bij een Israëlische luchtaanval op een appartementencomplex in de hoofdstad Beiroet. Vijf burgers, onder wie twee kinderen, overleefden de aanslag niet.
Israël pleegde die luchtaanval uit wraak voor de raketinslag op een voetbalveld in het door Israël bezette deel van de Golanhoogvlakte. De explosie doodde twaalf tieners en verwondde ruim veertig anderen. Israël gaf de schuld aan Hezbollah, dat sinds het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas raketten afvuurt op het noorden van Israël en de Golanhoogten.
Nasrallah vindt dat Hezbollah nu 'gedwongen is om te reageren' op de liquidatie van commandant Shukr. Die reactie zal 'krachtig, effectief en vol impact' zijn, zei de Hezbollah-leider gisteren tijdens een live uitgezonden tv-toespraak.
'Meerdere aanvalsgolven'
Het is niet de vraag of, maar vooral wanneer Iran en Hezbollah wraak zullen nemen, zegt Midden-Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam aan de telefoon vanaf de grensovergang tussen Jordanië en Israël. Hij is onderweg naar Jeruzalem.
"De verwachting is dat die reactie dit keer uit meerdere aanvalsgolven op Israël zal bestaan", zegt hij. "Die zullen vermoedelijk stuk voor stuk worden onderschept. Maar het zal in dat geval wel meerdere dagen of nachten onrustig zijn, wat voor angst en onrust onder de Israëlische bevolking zal zorgen."
Juist daar is het volgens hem ook om te doen: angst zaaien. "De absolute nachtmerrie is dat er één raket doorheen glipt, wat kan leiden tot een grotere regionale oorlog. Iran wil sowieso een signaal afgeven, maar neemt daarbij het risico op verdere escalatie. Die dreigt al tien maanden bij elke reactie over en weer."
Libanon
De premier van Libanon, Najib Mikati, heeft de aanslag op Shukr veroordeeld en noemde het 'schaamteloze Israëlische agressie'. De oplopende spanningen zorgt voor angst onder de Libanese bevolking. Die vreest voor een herhaling van 2006, toen een korte oorlog uitbrak tussen Hezbollah en Israël, dat toen onder meer de luchthaven van Beiroet en meerdere toegangsbruggen voor noodhulp bombardeerde. Naar schatting 860 Libanese burgers overleefden de oorlog niet.
Hamas
Hamas heeft gisteren een nieuwe leider gekozen. De 61-jarige Yahya Sinwar is aangewezen als opvolger van de in Beiroet geliquideerde Haniyeh. Hij zat 22 jaar gevangen in Israël, kwam in 2011 vrij bij een gevangenenruil en wordt beschouwd als het brein achter de Hamas-aanslagen van 7 oktober.
Volgens Hamas moet Israël niet denken dat ze hen kunnen verslaan. "Hamas is een concept en een instituut, geen personen. Hamas zal op dit pad blijven, ongeacht de offers, en we zijn ervan overtuigd dat we zullen winnen", zei Hamas-woordvoerder Sami Abu Zuhri.
De Houthi's
Ook de Houthi-rebellen in Jemen spelen een rol in de oorlog tussen Israël en Hamas. Zij worden gefinancierd door Iran en vuren geregeld raketten af op schepen in de Rode Zee waarvan ze denken dat die een connectie met Israël hebben. De Houthi's, die grote delen van het door oorlog verscheurde Jemen hebben veroverd, vuurden eerder (vanaf grote afstand) ook raketten en drones af op Israël zelf.
Israël reageerde vorige maand met het bombarderen van Jemen. 'Operatie Uitgestrekte Arm', noemde het Israëlische leger de verrassende reeks aanvallen met F35-jactvliegtuigen op 'militaire doelwitten' bij de haven van Hodeida, die in handen in van de Houthi's. Het was de eerste keer dat Israël rechtstreeks de door de Houthi's gecontroleerde gebieden in Jemen aanviel.
Het bombardement was niet alleen vergelding voor alle Houthi-raketten, maar ook een duidelijke boodschap aan Iran. "Het vuur dat nu in Jemen brandt, wordt overal in het Midden-Oosten gezien", zei de Israëlische defensieminister Yoav Gallant. "Wij zijn bereid om zo nodig op te treden tegen elke dreiging."
Israël
Israël heeft de liquidatie van Haniyeh niet publiekelijk opgeëist, maar ook niet ontkend. Zonder de naam van Haniyeh te noemen, zei de Israëlische premier Benjamin Netanyahu dat zijn land 'verpletterende klappen' heeft uitgedeeld aan de 'drie H's' (oftewel Hamas, Hezbollah en de Houthi's, hun drie vijanden die door Iran worden gesteund).
Niet iedereen in Israël is blij met die zogenoemde klappen. De meeste Israëliërs willen dat hun regering meer doet voor de vrijlating van de gijzelaars die Hamas nog altijd vasthoudt. 56 procent van de Israëlische bevolking steunt een deal om alle gijzelaars vrij te laten in ruil voor een einde aan de oorlog en een volledige terugtrekking uit Gaza.
Amerika
Amerika, de belangrijkste bondgenoot van Israël, ontkent iets te maken te hebben met de dood van Haniyeh. Volgens de Amerikaanse president Joe Biden draagt de aanslag in ieder geval niet bij aan het bereiken van een staakt-het-vuren in Gaza.
De VS vreest nu dat het conflict nog verder ontspoord en stuurde deze week extra oorlogsschepen naar het Midden-Oosten. Dit is doorgaans het signaal dat de Amerikaanse inlichtingendienst zien dat een aanval op Israël op komst is.
Amerikaanse en ook Britse en Franse gevechts- en radarvliegtuigen hielpen in april mee bij het afweren van de eerste directe aanval van Iran op Israël. Iran vuurde toen enkele honderden raketten en drones af, wat weer een reactie was op een Israëlische aanval op het Iraanse consulaat in Damascus. Israël zei toen dat het 99 procent van die aanvallen succesvol had afgeslagen.