Hamas en Israël ver verwijderd van vrede: beschuldigende vinger over en weer

"We zijn dichter bij een staakt-het-vuren dan ooit", zei de Amerikaanse president Joe Biden afgelopen vrijdag nog, na twee dagen van onderhandelingen over de Gaza-oorlog, met bemiddeling van de VS, Egypte en Qatar. Maar dat optimisme leek al snel onterecht. Hamas ging niet akkoord met het laatste voorstel, omdat die volgens de strijdgroep te gunstig is voor Israël. Zo was in het plan geen permanent staakt-het-vuren opgenomen (waar Hamas om vraagt), maar wilde Israël alleen een tijdelijke wapenstilstand toezeggen. 

Ook wil de Israëlische regering na de oorlog militairen houden in delen van Gaza, terwijl Hamas wil dat alle Israëlische militairen het gebied verlaten. Israël wil zich bijvoorbeeld niet terugtrekken uit het grensgebied tussen Gaza en Egypte omdat het vreest dat daar wapens de Gazastrook worden binnengesmokkeld. Volgens Hamas voegt Israël steeds nieuwe voorwaarden toe aan het oorspronkelijke vredesplan, dat Biden in mei presenteerde. Daar reageerde Hamas destijds positief op. De bevolking van Gaza ook:

De leiding van Hamas is bereid om ver te gaan om iets voordeligs uit de deal te slepen. De nieuwe leider van Hamas, Yahya Sinwar, staat bekend om zijn meedogenloosheid. Volgens The Wall Street Journal schreef Sinwar eerder in e-mails dat burgerdoden een 'noodzakelijke opoffering' zijn en dat hij 'verder wil gaan op hetzelfde pad'.

Ongunstige positie

Zo heeft Hamas er volgens Peter Malcontent, deskundige op het gebied van het Israëlisch-Palestijnse conflict, altijd ingestaan: "Ze willen een Palestijnse staat, tegen bijna elke prijs. Ook als dat betekent dat de burgerbevolking die prijs betaalt - zoals nu."

Maar Hamas bevindt zich in een ongunstige positie. Steeds meer leden zijn uitgeschakeld door Israël. Op een gegeven moment zijn de voorraden op. "Hamas bevindt zich natuurlijk aan de kant waar de klappen vallen", zegt Malcontent. "Als ze doorvechten, zal er niet veel van de strijdgroep overblijven."

Ook wordt de positie van Hamas er niet beter op onder de Gazaanse bevolking. Al is het niet zo dat tegen Hamas wordt geprotesteerd in Gaza, zegt Pepijn Nagtzaam, verslaggever in het Midden-Oosten voor RTL Nieuws. "De acties van Hamas hebben tot deze oorlog geleid, maar het zijn en blijven Israëlische bommen. Zo zien de Gazanen het." Bovendien: Hamas heeft nog steeds strenge controle over wat er in Gaza gebeurt, en inwoners kunnen zich niet vrij uitspreken.

Hamas heeft dus wel degelijk baat bij vrede, zegt Malcontent, 'maar niet ten koste van alles'. Nagtzaam: "De leiders willen dat de oorlog stopt, maar alleen als ze kunnen verkopen dat ze hebben gewonnen." Bijvoorbeeld doordat Israël ermee akkoord gaat haar troepen terug te trekken uit de Gazastrook.

Positie Israël

En hetzelfde geldt eigenlijk voor Israël. Het gaat er voor beide partijen om dat ze zich kunnen presenteren als winnaar, zelfs als ze dat objectief gezien niet zijn. Voor Israël is het belangrijk dat Hamas voor een groot deel vernietigd is en geen dreiging meer vormt. 

De Israëlische regering kan internationaal op veel kritiek rekenen door, in reactie op de gewelddadige Hamas-aanslag op 7 oktober, al 40.000 Palestijnen te hebben gedood - naar schatting meer dan de helft van hen vrouwen en kinderen. De relatie met bondgenoot VS staat onder druk. Bovendien zijn meer dan 300 Israëlische militairen omgekomen.

Het grootste deel van de Israëlische bevolking (meer dan 63 procent, volgens lokale media) is vóór een vredesakkoord met Hamas in ruil voor de nog zo'n honderd gijzelaars in Gaza. Veel familieleden van gijzelaars hebben zich fel uitgesproken tegen Netanyahu. "Ze vinden dat hij prioriteit geeft aan het vernietigen van Hamas, in plaats van aan het terughalen van hun familieleden," legt Nagtzaam uit.

Aan de andere kant is het voor premier Netanyahu zelf niet gunstig als de oorlog stopt. "Hij weet: zo lang de oorlog doorgaat, blijft hij aan de macht," zegt Nagtzaam. Zijn populariteit is afgenomen sinds 7 oktober, dus als er na de oorlog nieuwe verkiezingen komen, loopt zijn positie gevaar. En er loopt een corruptierechtszaak tegen hem waarvoor hij zelfs in de gevangenis zou kunnen belanden.

Veel ultrarechtse leden van de regering vinden dat er überhaupt niet onderhandeld moet worden met Hamas. Malcontent: "Zij willen een groot Israël, met de Palestijnse gebieden erbij en zelfs een stuk van Zuid-Libanon. En om dat te bereiken is het niet verstandig om nu te stoppen met vechten."

Onderhandelingen gaan door

De kunst is om tot een deal te komen waarin beide partijen kunnen zeggen dat ze hebben gewonnen, zeggen Malcontent en Nagtzaam. Maar op dit moment lijken de standpunten van beide partijen daarvoor nog té ver van elkaar verwijderd.

Bekijk hieronder onze video over de onderhandelingen:

Ten opzichte van het begin van de onderhandelingen is wel een 'héél kleine beweging naar elkaar toe' te zien, zegt Malcontent. Zo heeft het Israëlische leger gezegd dat het niet strikt noodzakelijk is om het grensgebied tussen Gaza en Egypte te blijven bezetten om het te kunnen controleren. Het is de vraag of Hamas die mate van controle, bijvoorbeeld in de vorm van Israëlische camera's bij de grensovergang, accepteert.

Morgen praten de onderhandelende partijen verder, waarbij veel op het spel staat. Het uitstellen van een deal zou niet alleen tot nog meer gedode Gazanen of gijzelaars kunnen leiden, maar ook tot uitbreiding van het conflict naar andere landen in de regio. "Het gaat al lang niet meer alleen om vrede in Gaza," zegt Malcontent. "De angst bestaat dat Iran wraak neemt voor Israëlische aanvallen, of dat Hezbollah dat doet vanuit Libanon, of samen. Dan zou Israël waarschijnlijk terugslaan en kan het snel escaleren." 

Iran gebruikt een mogelijke wraakaanval als drukmiddel om Israël te dwingen meer water bij de wijn te doen in de onderhandelingen. Nagtzaam: "Maar of Netanyahu daar gevoelig voor is, en of Iran dat daadwerkelijk zou doen of dat het bij een dreigement blijft, is vooralsnog lastig in te schatten."