'Israël gebruikt Palestijnen als menselijk schild in gebouwen en tunnels'

Haaretz, één van de oudste kranten in Israël, sprak met meerdere Israëlische soldaten. Zij zeggen dat Palestijnse gevangenen regelmatig worden gebruikt om tunnels en gebouwen te verkennen vóórdat het Israëlische leger zelf naar binnen gaat.

Levens minder waard

De gebouwen en tunnels die het leger verkent zitten mogelijk vol met boobytraps en dus sturen ze liever eerst Palestijnen naar binnen. "Mijn commandant zei: hun levens zijn minder waard dan de onze", zegt één van de soldaten tegen Haaretz. "Is het niet beter dat zij worden opgeblazen door boobytraps in plaats van wij?"

"Dat mag niet volgens het oorlogsrecht", zegt hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg. "Als Israël inderdaad Palestijnse burgers gebruikt om tunnels en huizen te inspecteren, zou dat betekenen dat ze burgers als menselijk schild gebruiken. Dat is verboden."

Het gebruik van burgers als menselijk schild is juist iets waar Israël Hamas regelmatig van beschuldigt in Gaza. Maar in dit geval zouden Palestijnse gevangenen een Israëlisch legeruniform aangetrokken krijgen en met een bodycam naar binnen worden gestuurd, terwijl de soldaten vanaf een scherm meekijken.

Volgens Haaretz zijn de Palestijnen te herkennen aan de simpele schoenen die ze op dat moment nog dragen en hun geboeide handen. Al Jazeera berichtte eerder al op basis van videobeelden over dezelfde soort praktijken. Let op, de beelden kunnen als schokkend worden ervaren: 

Volgens Haaretz gaat het niet om Hamasstrijders, maar om 'willekeurige Gazanen' die om onduidelijke redenen zijn opgepakt. Het Israëlische leger zou een voorkeur hebben voor Gazanen die Hebreeuws spreken, zodat ze met de soldaten kunnen communiceren over wat ze aantreffen binnen. Of er ook gevangenen zijn overleden of gewond zijn geraakt, bijvoorbeeld omdat een gebouw vol boobytraps zat, is niet bekend.

Het zou vooral gaan om jonge mannen; meestal zouden ze in de twintig zijn. Ze worden volgens een bron van Haaretz door speciale Israëlische eenheden 'geselecteerd'. Hen zou verteld worden dat ze 'één tunnel-missie moeten doen en dan vrijgelaten worden'. 

Mogelijk geen oorlogsmisdrijf

Desondanks betekent het volgens Zwanenburg niet dat militairen waarvan bewezen is dat ze dit doen, ook veroordeeld kunnen worden. "Niet elke schending van het oorlogsrecht, is ook automatisch een oorlogsmisdrijf. En dat is wel nodig om individuen te kunnen veroordelen."

Dat heeft ermee te maken dat alleen bepaalde ernstige schendingen van het oorlogsrecht als oorlogsmisdrijf gelden. Ook wordt er in het oorlogsrecht onderscheid gemaakt tussen internationale gewapende conflicten - tussen twee staten - en niet-internationale gewapende conflicten, bijvoorbeeld tussen een overheid en rebellen. In de eerste categorie wordt het gebruik van burgers als menselijk schild gezien als oorlogsmisdrijf, in de tweede niet.

"En dan is de vraag in welke categorie dit conflict valt", zegt Zwanenburg. "Daarover lopen de meningen onder juristen uiteen."

Dat komt onder meer omdat veel landen Palestina niet als staat erkennen. En als ze dat wel zouden doen, is het weer de vraag of Hamas, waar Israël tegen strijdt, Palestina vertegenwoordigt. Het zou dan volgens Zwanenburg uiteindelijk aan een rechter zijn om een oordeel te vellen. Maar welke kant dat oordeel op valt, is lastig te voorspellen.

Israël ontkent

Israël heeft zelf altijd ontkend zich hier schuldig aan te maken. Naar aanleiding van de video van Al Jazeera liet een woordvoerder weten dat het leger de aantijgingen onderzoekt en dat het gedrag van de soldaten de normen en waarden van het Israëlische leger 'niet reflecteert'.

Verslaggever Midden-Oosten, Pepijn Nagtzaam:

"Dit gebeurt eigenlijk altijd. Het is niet voor het eerst dat Israël hier van beschuldigd wordt. Bij veel grote operaties zien we achteraf videobewijs dat het Israëlische leger Palestijnen gebruikt als menselijk schild. Niet alleen om gebouwen te inspecteren, maar ook hele straten of wijken.

Het gebeurt niet alleen in Gaza, maar ook op de Westelijke Jordaanoever. Als het Israëlische leger met een konvooi ergens binnenvallen, wordt er een Palestijnse burger op de motorkap van een jeep gebonden met als idee: als er iemand van hun eigen volk op de kap gebonden zit, wordt er ook geen granaat naartoe gegooid.

Dat is iets dat we niet alleen zien sinds de Hamas-aanval op 7 oktober, maar ook ver daarvoor al. Het Israëlische Hooggerechtshof oordeelde in 2005 al dat dit niet mag. Maar het gebeurt dus nog steeds."

Meerdere bronnen die Haaretz heeft gesproken weerspreken dat. "Het zijn op zijn minst de commandanten die hiervan op de hoogte zijn", zegt een soldaat. "Ook de hogere officieren weten hiervan", zegt een andere bron. "De legerleiding weet dat het niet een enkel incident is met een jonge of stomme commandant die zelf even besluit iets te doen".

Ook minderjarigen

De soldaten schetsen aan Haaretz een beeld van iets dat niet incidenteel, maar structureel en georganiseerd gebeurt. Dat vindt ook Breaking the Silence, een collectief van Israëlische veteranen die zich verzet tegen de wanpraktijken van het Israëlische leger. "Dit zijn systematische praktijken", schrijft de organisatie op X.

Haaretz signaleert wel dat lang niet alle Israëlische soldaten achter deze praktijken staan. "In elke legerbijeenkomst waar dit ter sprake kwam, waren er commandanten die waarschuwden voor de gevolgen als dit naar buiten zou komen", zegt een soldaat tegen Haaretz.

Ook zijn er volgens Haaretz enkele gevallen bekend van minderjarigen of ouderen die de tunnels worden ingestuurd. Vooral dit stuitte op gewetensbezwaren bij een aantal soldaten. "Je houdt je stil en probeert jezelf te overtuigen dat we ze moeten gebruiken", zegt één van hen. "Maar uiteindelijk zit er gewoon een zestienjarige met handboeien en een blinddoek om voor je."