'Russische Zuckerberg' en 'vader van 100 kinderen': wie is de opgepakte Telegram-topman?

"De CEO van Telegram, Pavel Doerov, heeft niets te verbergen", schreef Telegram kort na de arrestatie van Doerov.

Doerov, die zowel de Franse nationaliteit heeft als die van de Verenigde Arabische Emiraten, werd zaterdag opgepakt door de Franse politie toen hij met zijn privéjet landde in Parijs. Over zijn arrestatie is nog niet zoveel bekend. Het zou mogelijk gaan om een onderzoek naar het toestaan van misdaden op Telegram, zoals drugs- en wapenhandel, en het achterhouden van informatie voor de politie.

De voorman van Telegram kreeg meteen bijval van andere bekende voorvechters van vrijheid van communicatie. Zoals van X- en Tesla-baas Elon Musk, die meteen de hashtag #FreePavel lanceerde. Ook Telegram verzette zich tegen de aanhouding: "Het is absurd om te beweren dat de eigenaar verantwoordelijk is voor misbruik van dat platform", schreef de dienst.

Doerov, nu 39 jaar oud, werd geboren in Rusland. Als topman van Telegram heeft hij de macht over één van de grootste sociale netwerken ter wereld met ongeveer een miljard gebruikers. Doerov behoort met zijn vermogen van 15,5 miljard dollar tot de rijksten van de wereld.

Vader van 100 kinderen

Hij schroomt niet om zijn levensstijl te delen op zijn eigen Telegram-kanaal. Doerov is vegetarisch, drinkt geen koffie of alcohol en is groot fan van de sciencefictionfilm Matrix (daarom is hij altijd in het zwart gekleed). En naar eigen zeggen is hij via spermadonatie de biologische vader van meer dan 100 kinderen in twaalf landen.

In 2006, na zijn afstuderen aan de Universiteit van Sint-Petersburg, lanceerde Doerov het sociaal netwerk VKontakte. De site werd één van de populairste sociale netwerken van Rusland, wat hem de bijnaam Russische Mark Zuckerberg opleverde. Maar de populariteit van het netwerk leidde ertoe dat het Kremlin Doerov onder druk begon te zetten: hij moest alle informatie delen met de autoriteiten.

Dat wilde Doerov niet. Hij nam ontslag en richtte in 2013 samen met zijn broer de app Telegram op. Hij vestigde zich in Dubai en werd staatsburger van Frankrijk en de Verenigde Arabische Emiraten.

Tegen censuur

Telegram presenteerde zichzelf als een voorvechter van vrijheden, een dienst tegen censuur van strenge regimes, en een beschermer van alle gebruikers. Telegram is dan ook een belangrijk platform geweest voor de mobilisatie van verschillende activisten en protestgroepen.

Maar wat het voor protestgroepen kan doen, kan het ook voor anderen: zo kunnen beruchte terreurgroepen of criminelen Telegram makkelijk gebruiken. Telegram is bijvoorbeeld de favoriete app van terreurgroep IS. Ook Hamas communiceert vanuit Gaza vaak via Telegram.

Telegram speelt daarnaast een belangrijke rol in de oorlog die Rusland in Oekraïne voert: voor beide landen plaatsen bloggers, militairen en autoriteiten informatie, foto's, video's en analyses over de laatste gevechten.

Doerovs relatie met de autoriteiten in zijn thuisland is onduidelijk. Moskou blokkeerde zelfs tijdelijk zijn websites in 2018. Omdat het Kremlin de topman en zijn dienst Telegram op dit moment met rust laat, speculeren sommigen dat Doerov mogelijk afspraken heeft gemaakt over het delen van informatie met de Russische opsporingsdiensten. Die geruchten zijn niet bewezen.

Geen versleutelde berichten

"Telegram staat er al jaren om bekend dat het juist niet meewerkt aan het vrijgeven van chat-informatie", zegt techjournalist Daniël Verlaan. Maar wat Telegram anders maakt: de informatie is er wel. Anders dan bijvoorbeeld op WhatsApp stuur je in Telegram geen versleutelde berichten – dat betekent dat het bedrijf in principe de inhoud van alle berichten kan achterhalen, als het dat zou willen. Het bedrijf achter WhatsApp bijvoorbeeld kan alleen zien naar wie je berichten hebt verstuurd.

De hoeveelheid informatie die Telegram heeft van alle gebruikers is dus enorm. Toch worden Doerov en zijn berichtendienst gezien als privacyvoorvechters, en dus als veilig. "Daarom zitten veel criminelen op Telegram", zegt Verlaan. Telegram heeft internationale opsporingsdiensten vaker beschuldigd van pogingen om berichten op het platform in handen te krijgen. 

Wapenhandel, kinderporno

Het vermoeden is dan ook dat het opsporingsbevel voor Doerovs in Frankrijk te maken heeft met het achterhouden van beschikbare informatie over criminele activiteiten op Telegram, zoals wapenhandel, steun aan terrorisme en kinderporno. De Franse president Emmanuel Macron zei vandaag dat de arrestatie 'geen Franse beperking is van de vrijheid van meningsuiting en communicatie' en deel uitmaakt van een lopend juridisch onderzoek.

Het is overigens niet zo, zegt techjournalist Verlaan, dat er op Telegram alleen maar criminelen zitten. "Het is een applicatie met heel andere voordelen dan WhatsApp. Het heeft bijvoorbeeld de mogelijkheid om grote kanalen met tot 200.000 volgers te creëren: een soort eigen sociaal netwerk. Als je niet op zoek gaat naar louche berichten, dan kom je die ook niet zo snel tegen."