Spelen om oorlogstrauma tegen te gaan: 'Een taal die iedereen spreekt'
Hoe kunnen kinderen in Libanon zonder trauma uit dit conflict komen? Door te spelen, stelt Right To Play. Die hulporganisatie is al jaren actief in Libanon, en blijft ook tijdens de huidige crisis kinderen helpen. Al moeten ze hun werk nu wel aanpassen, vertelt de organisatie aan RTL Nieuws.
Zo'n vijftien Libanese kinderen vormen samen een cirkel, ze houden elkaars handen vast. Op de achtergrond speelt muziek. Ze hebben net geleerd wat ritme is, en hoe je een beat kunt herkennen. "Leg nu je hand op je hart, en luister naar de beat", zegt de begeleider van de groep. De kinderen laten elkaars handen los, luisteren aandachtig naar de muziek. "En met je hand op je hart, welke emoties voel je op dit moment?"
Later op de dag splitsen de kinderen zich op in groepjes, om ideeën te bedenken voor het schrijven van een eigen nummer. Over een tijd zullen alle groepjes hun eigen liedjes opvoeren op een podium, nadat ze zangles en muziekles hebben gehad. "De kinderen kiezen vaak onderwerpen waar ze veel mee te maken krijgen", zegt Racha Nasreddine, de directeur van Right To Play in Libanon. "In de sessie waar ik laatst bij was, voor de escalatie van het conflict, ging één nummer bijvoorbeeld over online pesten, en een ander over kindhuwelijken."
Het recht om te spelen
Zoals hierboven geschetst, probeert ontwikkelingsorganisatie Right To Play spelen (onder andere op muziek) in te zetten als een vorm van therapie voor kinderen die opgroeien in armoede, oorlog of geweld. De organisatie is actief in veertien voornamelijk Afrikaanse en Arabische landen. In totaal gebruikt de ngo meer dan honderd verschillende spellen om kinderen te leren om te gaan met hun soms lastige realiteit. "Spelen is voor kinderen een manier om hun trauma te verwerken, omdat ze leren woorden te geven aan hun gevoelens op een eigen manier, met liedjes of toneelspel bijvoorbeeld", legt Nasreddine uit. "Spel is een taal die elk kind spreekt."
Right To Play is al 18 jaar lang actief in Libanon, maar het werk van de ngo ziet er daar sinds twee weken opeens heel anders uit. Toen schaalde Israël de aanvallen op Libanon op in de strijd tegen de militante groep Hezbollah. Nu vinden over en weer bombardementen plaats. Sindsdien zijn 1,2 miljoen mensen ontheemd geraakt in Libanon, onder wie 400.000 kinderen. Veel van hen verblijven in opvangcentra of bij familie. Right To Play moet daardoor nu meer inzetten op het verlenen van basisbehoeften.
"We leveren eten, hygiënekits en winterkleren", legt Nasreddine uit. "We kunnen geen speelsessies organiseren met kinderen die niet hebben gegeten of het koud hebben." Right To Play wil ook bijdragen aan toegang tot onderwijs. De scholen in Libanon zijn al twee weken lang gesloten omdat ze als opvangcentra dienen voor vluchtelingen, waardoor 1,5 miljoen kinderen niet naar school kunnen.
Bij de eerste noodhulp komt op dit moment nog weinig therapie kijken, daar is het nog te vroeg voor. "We doen nu alleen lichte activiteiten waar kinderen blij van worden, zoals bewegen op muziek. Het is nu eerst noodzakelijk dat ze de spanning in hun lichaam kwijtraken", zegt Nasreddine. "Vragen als 'Wat heb je meegemaakt?' en 'Wat zijn de emoties die je ervaart?' komen later pas."
Lach op hun gezicht
Het dagelijkse leven van deze kinderen is in één klap veranderd, zien vrijwilligers van Right To Play in de opvangcentra. "Spelen is belangrijk voor ze om zich weer normaal te voelen", zegt één vrijwilliger. Een ander voegt toe: "We proberen nu vooral een glimlach terug te krijgen op hun gezicht."
Een 35-jarige vrouw uit Zuid-Libanon beschrijft in een van de opvangcentra waar Right To Play actief is hoe ze het gedrag van haar kinderen heeft zien veranderen sinds de escalatie van het conflict: "Mijn kinderen van 4 en 5 jaar oud waren met hun speelgoed aan het spelen toen de raket ons gebouw raakte. De kinderen grepen hun speelgoed en renden weg. Twee dagen lang zeiden ze geen woord, omdat ze in shock waren."
Kinderen huilen, krijgen woede-uitbarstingen
Het is volgens Nasreddine dan ook lastig om kinderen naar de activiteiten te krijgen zonder hun ouders. "Ze willen niet van de zijde van hun ouders wijken, omdat ze bang zijn ze te verliezen. Sommige kinderen huilen veel of krijgen woede-uitbarstingen", zegt ze. "We passen ons werk aan op wat kinderen nodig hebben. Daarom hebben we er nu voor gekozen om de ouders bij de sessies te laten zijn en een rol te geven in de spellen."
Volgens Nasreddine zullen de sessies de komende weken weer minder adhoc worden, en meer gaan volgens de 'spelend leren-methode' die Right To Play normaal inzet. "We zullen beginnen met activiteiten die kinderen helpen te begrijpen wat er gebeurt. Zoals rollenspellen, waarbij ze hun eigen ervaringen naspelen. Langzaam zullen we dan toewerken naar spellen waarmee ze die ervaringen en hun emoties kunnen verwerken."
En dat dat vervolgens kan helpen, hebben onderzoeken in westerse landen aangetoond. Ondanks kritiek dat er geen standaard protocol bestaat voor speltherapie en dat meer onderzoek nodig is in conflictgebieden. Zo bleek uit het onderzoek dat kinderen die seksueel misbruik hadden meegemaakt na zes maanden van speltherapie minder hevige traumatische symptomen hadden. En ook angst, depressie en stress namen af onder deze kinderen.
'Routine terugbrengen in hun leven'
Volgens psychosociale specialist Domenico di Nuzzo van Right To Play kunnen speelsessies kinderen op verschillende manieren helpen. "Ze maken hun eigen keuzes, wat hen zelfvertrouwen en een gevoel van controle geeft. Ook maken ze verbinding met andere kinderen, wat een gevoel van verbondenheid oplevert. En we hopen een gevoel van routine terug te brengen in hun leven."
De aanpak van Right To Play is gebaseerd op spelen, maar gaat niet alleen maar om plezier, zegt Nasreddine. In de spellen is ruimte voor reflectie en verwerking. Zoals in het spel 'cars freeze', waarbij kinderen een voertuig kiezen en allemaal door een ruimte bewegen alsof ze dat voertuig zijn, totdat iemand freeze roept. Het doel van het spel is om kinderen te leren hoe ze veilig door een ruimte met andere kinderen kunnen bewegen door rekening met elkaar te houden. Maar van tevoren en na afloop neemt de begeleider tijd voor vragen als: 'Wanneer voel je je veilig?' en 'Wie laat je veilig voelen en waarom?'
Twee dagen geleden was het weer onrustig in Libanon. Hoofdstad Beiroet werd vanuit de lucht aangevallen door Israël. Het doelwit zou een wapenopslag van Hezbollah geweest, zie je in onderstaande video.