Kiest Moldavië voor Rusland of Europa? 'Mensen worden omgekocht om tegen EU te stemmen'

Moldavië is sinds 2022 kandidaat-lid voor de Europese Unie. De zittende president Maia Sandu wil dat het land in 2030 klaar is om toe te treden, maar daarvoor moeten er nog grote politieke en economische hervormingen worden doorgevoerd.

Volgens peilingen wil ruim 60 procent van de bevolking dat het land EU-lid wordt en maakt de pro-Europese zittende president Maia Sandu kans op een tweede termijn, maar daar wil Rusland een stokje voor steken. Zeker 130.000 Moldaviërs hebben sinds september geld gekregen om tegen de Europese Unie te stemmen.

Ze worden bijvoorbeeld betaald om deel te nemen aan anti-EU demonstraties. "Ze worden omgekocht om 'nee' te stemmen in het referendum, en om te stemmen op een pro-Russische kandidaat", zegt analist Andrei Curararu van de denktank Watchdog tegen RTL Nieuws. "Rusland wil een beeld schetsen dat Moldavië niet bij de EU hoort, en dat het een diep verdeeld land is." Het Kremlin ontkent alles.

"Rusland beschouwt ons nog steeds als onderdeel van haar invloedssfeer. Er wordt enorme druk uitgeoefend op Moldavië", zegt Curararu. "Als je mensen betaalt, dan gaan ze demonstreren. Helaas zijn we een arm land, en 50 tot 100 euro is veel geld voor gepensioneerden." Op basis van openbare beelden van de demonstraties ziet Curararu's organisatie dezelfde mensen steeds opduiken bij verschillende pro-Russische bijeenkomsten.

Undercover-journalist

Lokale onderzoeksjournalisten bevestigen dat mensen worden omgekocht om te demonstreren. Verslaggever Măriuța Nistor liet zich drie maanden lang betalen om deel te nemen aan demonstraties. "Als ze niet zouden betalen, zou je hier niemand zien", zei één van de organisatoren van een demonstratie tegen Nistor.

Nistor ontving zo'n 50 euro per maand om regelmatig mee te doen aan protesten, en kreeg de opdracht om journalisten te vermijden tijdens demonstraties. Naar aanleiding van het onderzoek van Nistor zijn afgelopen week twee mannen gearresteerd die mensen zouden hebben betaald om te demonstreren.

Transnistrië: niet-erkende staat in Moldavië

Moldavië was tot 1991 onderdeel van de Sovjet-Unie, en werd daarna onafhankelijk. De regio Transnistrië wilde geen deel uitmaken van Moldavië en riep de onafhankelijkheid uit, gesteund door Rusland. Er staan op dit moment zo'n 1500 Russische soldaten opgesteld.

Geen enkel land erkent de onafhankelijkheid van Transnistrië, zelfs Rusland niet. Deskundigen zien Transnistrië als een manier voor Rusland om invloed te blijven uitoefenen op Moldavië. Veel inwoners van het niet-erkende staatje hebben zowel een Moldavisch als Russisch paspoort.

Ook worden jonge mannen betaald om onrust te stoken rond de verkiezingen, zegt analist Curararu van Watchdog. "Door gewelddadige incidenten te creëren moet Moldavië worden afgeschilderd als een land dat te ver afstaat van Europese waarden om in aanmerking te komen voor een lidmaatschap van de Europese Unie."

De Moldavische politie zegt dat ruim driehonderd burgers recent naar Rusland zijn gegaan om te leren hoe je rellen organiseert. Tot nu toe zijn er nog geen grote rellen geweest, maar de afgelopen maanden zijn er wel overheidsgebouwen beklad en verschillende nep-bommeldingen geweest. Volgens de autoriteiten hebben de incidenten allemaal met de verkiezingen te maken.

RTL Nieuws bezocht op vrijdag de campagnebijeenkomst van de eurosceptische presidentskandidaat Renato Oesaty in de hoofdstad Chisinau. Hij is een van de tien kandidaten die het opneemt tegen president Sandu, en staat in de peilingen op ruim zes procent van de stemmen. Veel deelnemers van het evenement weigerden te vertellen waarom ze Oesaty een goede kandidaat vinden.

Corruptie

"Ik ga niet uitleggen waarom ik hier sta, en ik wil niet dat mensen op mijn werk weten dat ik hier ben geweest. Ik wil gewoon geen problemen", zegt demonstrant Vitali, die niet gefotografeerd of gefilmd wilde worden, en ook zijn achternaam niet wilde delen. "Andere mensen kunnen beter uitleggen waarom ik hier sta", zei een andere demonstrant, Sergei.

"We worden lekker gemaakt met beloftes over de Europese Unie als een paradijs en Rusland wordt afgeschilderd als een groot gevaar, maar dat klopt allemaal niet", zegt Vladimir Atvinovsky, die wél wilde ingaan op de vraag. Hij gelooft niet dat het land beter wordt van het EU-lidmaatschap, en zegt dat de meeste politici in Moldavië corrupt zijn. Gevraagd naar de verhalen over omkoping van kiezers zegt Atvinovsky: "Dat doen andere partijen wel, maar die van ons niet. Andere partijen geven tassen met eten weg, en enveloppen met geld. Maar onze leider heeft nooit kiezers omgekocht."

In de hoofdstad Chisinau hangen veel anti-Europese posters en plakkaten, zoals hieronder te zien. "Moet Moldavië zich opmaken voor een oorlog?" staat er. "Moldavië wordt als schietbaan gebruikt tegen Rusland. Moldavische soldaten worden op bevel van de EU en de NAVO overal naartoe gestuurd om te vechten voor buitenlandse belangen."

Moldavië zegt dat Rusland zulke posters gebruikt om mensen bang te maken voor Europa. De politie probeert ze zoveel mogelijk te verwijderen, en daarnaast heeft de overheid zeven nieuwssites geblokkeerd vanwege 'risico's voor de nationale veiligheid'. Zes van de zeven websites zijn Russisch.

Moldavië gaat zondag naar de stembus. Als geen enkele presidentskandidaat meer dan vijftig procent van de stemmen haalt, wordt er een tweede stemronde gehouden. De uitslag van het referendum is geldig als tenminste een derde van de Moldaviërs komen stemmen.