Poetin wil Westen laten zien dat hij nog meetelt, wil wereldorde opschudden met 'eigen' top
Voor het eerst sinds 2015 komen de BRICS-landen bijeen in Rusland. Het is voor de Russische president Poetin een uitgelezen kans om te laten zien dat hij internationaal nog meetelt. Zijn droom: een bondgenootschap smeden dat het Westen overschaduwt.
De ontmoeting in Kazan moet een moment van glorie worden voor het geïsoleerde Rusland. Een groeiende groep landen, waaronder de VS, Canada, het VK en de EU, heeft Rusland stevige economische sancties opgelegd nadat het Oekraïne met veel geweld is binnengevallen en stukken land bezet houdt.
Aan grote woorden dan ook geen gebrek. Poetins topadviseur Joeri Oesjakov bestempelde de BRICS-top vooraf als 'de grootste buitenlandse politieke gebeurtenis in Rusland ooit'. Het regime in Moskou doet er alles aan om de wereld te laten zien dat het nog sterke partners over heeft.
BRICS is een afkorting voor de initialen van de vijf landen die sinds eind 2010 een alliantie vormen; Brazilië, Rusland, India en China en Zuid-Afrika. Zij willen meer gaan samenwerken op economisch gebied, om welvarender te worden en tegelijkertijd minder afhankelijk van het westen. Zo is er veel wrevel tegen financiële instituten als het IMF en de Wereldbank, die te machtig en vooral te westers zouden zijn.
Dat blijkt een ambitie die steeds meer landen hebben: het BRICS-blok groeit. Begin dit jaar sloten Iran, Egypte, Ethiopië en de Verenigde Arabische Emiraten zich aan. 'BRICS+' is naar schatting goed voor ruim 37 procent van het wereldwijde bbp (de belangrijkste graadmeter voor de economische ontwikkeling van landen) en telt samen zo'n 3,5 miljard inwoners, oftewel 45 procent van de wereldbevolking.
Ondertussen willen meer landen uit het zogenoemde 'mondiale zuiden' zich aansluiten, waaronder Bolivia en Cuba. Terwijl ook Turkije vorige maand formeel een aanvraag heeft ingediend om lid te worden. Andere landen twijfelen nog over hun deelname (zoals Saoedi-Arabië) of besloten zich op het laatste moment terug te trekken (Argentinië, na de verkiezingsoverwinning van president Milei).
Diverse groep
Het is op het eerste oog een behoorlijk diverse groep landen. Zo is niet duidelijk wat precies de economische of politieke eisen zijn om BRICS-lid te worden. Maar als er één ding is die de BRICS-landen bindt, is dat zij zich als machtsblok willen afzetten tegen het in hun ogen te dominante Westen, met voorop de VS.
In 2014 werd daarom een eigen ontwikkelingsbank opgericht, de New Development Bank (hoofdkantoor in Shanghai). Ook willen de BRICS-landen het liefst af van de Amerikaanse dollar als belangrijkste wereldmunt.
Poetin hoopt dat BRICS uitgroeit tot een sterke tegenhanger van het Westen, dat met de G7 zijn eigen alliantie heeft. Niet gek dus, dat hij het Russische voorzitterschap aangrijpt als PR-moment.
Zo noemde hij de BRICS-landen voorafgaand aan de top in Kazan de 'motoren van de wereldwijde economische groei' en zullen de leden 'steeds minder afhankelijk zijn van externe invloed of inmenging'. De Russische leider beweert dat wel dertig landen over de hele wereld willen samenwerken met het BRICS-blok.
Sancties omzeilen
Poetin liet ook alvast doorschemeren dat het blok werkt aan alternatief voor het internationale Swift-betalingssysteem. Een aantal Russische banken zijn uit dat systeem gegooid als sanctiemaatregel voor de Oekraïne-oorlog. Voor hem kan het BRICS-bondgenootschap daarom niet groot genoeg zijn. "De deuren staan open, we weren niemand."
Hoe groot en machtig BRICS daadwerkelijk wordt, zal moeten blijken. Er zijn momenteel twee stromingen die verschillend aan kijken tegen de alliantie. Een stroming die vooral wijst op de grote verschillen en daarmee uiteenlopende belangen van de leden. Zo zouden bijvoorbeeld India en kandidaat-lid Turkije (ook lid van de NAVO, maar nooit toegelaten door de EU) zich nooit volledig tot één kamp willen scharen.
Kortom: de BRICS-landen zouden nooit zo goed kunnen samenwerken dat ze écht een bedreiging vormen voor de rijke industrielanden in het Westen.
Kantelende wereldorde
Een andere stroming ziet het BRICS-blok juist als teken aan de wand van een kantelende wereldorde. Een waarin het Westen en instituties als het IMF en de Wereldbank steeds minder bepalend zullen zijn. Zij grijpen het groeiende BRICS-handelsblok aan als waarschuwing voor een scenario waarin de wereld uiteenvalt in concurrerende blokken. Een bedreiging voor de wereldhandel, wereldwijde samenwerking en internationale rechtsorde, vrezen zij.
Zeker als meer landen zich aansluiten, zoals Poetin in Kazan zal bepleiten, komt dat laatste scenario steeds dichterbij.