Doorbraak in opsporing: Telegram deelt gegevens van tientallen criminelen
Telegram heeft de afgelopen weken in tientallen strafzaken gebruikersgegevens gedeeld, zegt het Openbaar Ministerie tegen RTL Nieuws. Het is een kantelpunt in de opsporing: Telegram reageerde tot nu toe amper als opsporingsautoriteiten om gegevens vroegen. Criminelen die op Telegram actief zijn, komen door deze doorbraak veel makkelijker in beeld bij de opsporingsdiensten.
"We kunnen niet op specifieke zaken ingaan, maar het gaat om dingen zoals kinderporno, wapens en drugs", zegt een woordvoerder van het Openbaar Ministerie. "Dat gebeurt allemaal via Telegram. Dit is dus een belangrijke ontwikkeling waar we blij mee zijn."
Telegram is met honderden miljoenen gebruikers een van de populairste chatdiensten ter wereld. De app is opgericht door de Russische ondernemer Pavel Doerov. De dienst verschilt van WhatsApp doordat veel kanalen bijvoorbeeld openbaar beschikbaar zijn.
Dat maakt Telegram zo'n aantrekkelijk platform voor criminelen, zegt Rolf van Wegberg, onderzoeker cybercrime aan de TU Delft. "Op WhatsApp kun je groepen niet zomaar vinden, of lid worden. Maar op Telegram kun je zo bij groepen waar bijvoorbeeld drugs of wapens worden verkocht, zonder dat je lid hoeft te zijn."
Aangepast beleid na arrestatie oprichter
In augustus werd Doerov in de buurt van Parijs gearresteerd. Justitie in Frankrijk houdt hem medeverantwoordelijk voor de criminele activiteiten op Telegram, onder meer door niet mee te werken met de autoriteiten.
Een maand later kondigde Telegram aan dat het bedrijf voortaan wél gegevens van verdachten deelt als opsporingsautoriteiten daarom vragen. Het gaat om telefoonnummers en IP-adressen. Het OM wil vanwege lopende zaken niet in detail treden over welke gebruikersgegevens het ontvangt.
Wel zegt een woordvoerder dat Telegram sinds eind september in twintig zaken gegevens heeft overhandigd nadat het OM informatie had opgevraagd. De opsporingsautoriteiten kregen eerder vaak nul op het rekest.
Doerov zegt zelf dat er 'in werkelijkheid weinig is veranderd'. Hij beweert dat Europese opsporingsautoriteiten in het verleden simpelweg niet bij het juiste loket aanklopten.
"Onze kernprincipes zijn niet gewijzigd. We hebben er altijd naar gestreefd om aan de relevante lokale wetgeving te voldoen – zolang die niet inging tegen onze waarden van vrijheid en privacy”, zei Doerov. Hij is sinds zijn arrestatie op borgtocht vrij, maar mag Frankrijk niet verlaten.
"De arrestatie van de topman laat dat zien dat Telegram op z’n klompen aanvoelt dat het geen optie is om helemaal niks te doen", zegt cybercrimedeskundige Van Wegberg. "Ik denk dat zij nu het minimale doen, om aan te tonen dat ze wel degelijk bereid zijn om mee te werken."
"Ik vermoed dat Telegram dit ook doet om een ander perspectief te laten zien in de strafzaak tegen Doerov. De verdediging zal aanvoeren dat Telegram wel degelijk meehelpt om criminelen op te sporen."
Puzzelstukje in de opsporing
"Vooral telefoonnummers zijn interessant voor de opsporing", zegt Van Wegberg. Daarmee kan de politie een apparaat identificeren en afluisteren. Mensen die in Telegramkanalen drugs verkopen, zullen zich echt wel even achter de oren krabben. Zij zullen veel voorzichtiger moeten zijn."
Toch is het verkrijgen van Telegramgegevens geen wondermiddel dat alle verdachten identificeert, zegt Van Wegberg. "De gegevens geven niet opeens het complete plaatje. Het is een puzzelstukje om tot de identiteit van de verdachte te komen. En wel een belangrijk stukje. Maar het blijft zoeken en speuren om de anonimiteit te doorbreken."
Het OM ziet het als een belangrijke ontwikkeling dat Telegram nu gegevens deelt, maar houdt wel een vinger aan de pols. "We houden scherp in de gaten of Telegram dit blijft doen", zegt de woordvoerder.
De politie was ook al actief op Telegram, bijvoorbeeld om de verkoop van illegaal vuurwerk aan te pakken. In deze uitzending van RTL Boulevard vertelt misdaadjournalist Kees van der Spek erover, nadat de politie een Telegramkanaal waarschuwde: