Waarom Oekraïne nu wél nieuwe raketten mag inzetten op Russisch grondgebied

Gisteren werd bekend dat Oekraïne het wapensysteem ATACMS van de Amerikaanse president Joe Biden mag gaan inzetten op Russisch grondgebied. Vooralsnog wordt gesproken over de Russische regio Koersk, waar Oekraiënse soldaten vechten en waar ook Noord-Koreaanse soldaten worden ingezet door de Russen. 

Die toezegging zorgde meteen voor veel reacties. Zo zag een zoon van aankomend president Donald Trump de beslissing als een poging om 'de derde wereldoorlog te ontketenen, nog voor mijn vader de vrede kan bereiken'. Over de beslissing is veel te doen en over het moment ook. Vier vragen en antwoorden.

Wat voor raketten zijn de ATACMS?

Defensie-expert Han Bouwmeester legt uit dat de ATACMS-raketten officieel niet meer worden geproduceerd. "ATACMS staat voor Army Tactical Missile System. Het zijn containers met raketten die van een vrachtwagen kunnen worden afgeschoten. Dat gebeurt ook bij de HIMARS die Oekraïne eerder al geleverd kreeg. Daarbij is het zo dat vanuit die container zes raketten kunnen worden afgeschoten met een reikwijdte van 80 kilometer. Bij de ATACMS gaat het om een container waaruit één raket in kan worden afgeschoten tot een afstand van 300 kilometer."

Volgens Bouwmeester is die lange afstand belangrijk bij oorlogsvoering, omdat je daarmee de logistiek en lange aanvoerlijnen van de tegenstander kan afsnijden. "Denk daarbij aan wapendepots, tenten, vrachtwagens enzovoort. Oorlogsvoering is niet alleen aan de frontlinie, maar ook daarbuiten. Deze raketten zijn bedoeld om een diepere operatie mee uit te voeren."

Eind 2022 keek Amerika-correspondent Erik Mouthaan mee met de productie van Amerikaanse wapens die bedoeld zijn voor Oekraïne. Bekijk de beelden hier:

Waarom geeft president Biden juist nu toestemming voor deze wapens?

Amerika-correspondent Erik Mouthaan is daar helder over: "Dit is allemaal ingegeven door het feit dat er een nieuwe regering komt met mogelijk een totaal ander beleid. Biden wil nog zoveel mogelijk doen om Oekraïne te steunen. Niemand weet op dit moment namelijk wat het aantreden van Trump gaat betekenen voor de oorlog. Hij heeft gezegd een einde aan de oorlog te willen maken, maar wat dat betekent weten we nog niet. Biden is bang dat de steun stil komt te liggen op het moment dat Trump aantreedt."

De toestemming voor de wapens komt niet uit de lucht vallen. "Hier werd al langer over gesproken", weet Mouthaan. "Biden heeft hier lang over getwijfeld, hij wilde namelijk niet escaleren. Het is een gunstig moment voor hem om dit te doen, omdat het waarschijnlijk maar tijdelijk zal zijn. Hij zal ervan uitgaan dat de nieuwe regering dit terug zal draaien. Maar op deze manier kan Oekraïne, als er onderhandeld moet worden, wel zo sterk mogelijk aan die onderhandelingstafel komen te zitten."

Een laatste punt benoemt defensiedeskundige Bouwmeester: "De VS gebruikt ook de inzet van Noord-Koreaanse troepen in de oorlog als reden om nu toestemming te geven voor de ATACMS. Oekraïne is opgerukt in de Russische regio Koersk, waar Rusland hen weer probeert te verdringen met onder meer Noord-Koreaanse troepen. Voor de VS is dat nu aanleiding om voor de regio Koersk het gebruik van deze raketten toe te staan."

Rusland-correspondent Olaf Koens stelt dat de toestemming om deze wapens nu meer in te kunnen zetten, dubbel binnenkomt in Oekraïne. "Ze zullen een gegeven paard natuurlijk nooit in de bek kijken. Maar lang wachten is vervelend. En al helemaal in het geval van Oekraïne, waarin iedere dag langer wachten gewoon mensenlevens kost."

Wat voor effect gaat dit hebben op de oorlog?

"Het is zeker geen gamechanger", stelt Han Bouwmeester. "Dit gaat niet het verloop van de oorlog veranderen of bepalen. Iedere keer dat er nieuwe wapensystemen worden geschonken hoor je wel zulke geluiden, maar zo simpel ligt het niet. Kijk, Oekraïne krijgt veel wapens. Maar ook veel verschillende soorten wapens. Denk bijvoorbeeld aan de Leopards-tanks die Oekraïne kreeg van verschillende Europese landen. Die onderdelen verschillen weer per land. Dus als zoiets stuk gaat, is dat niet zomaar te repareren."

"Het gaat wel helpen voor Oekraïne om zich beter te verdedigen", vervolgt Bouwmeester. "Om aanvallend beter voor de dag te komen heb je niet alleen goede wapensystemen nodig, maar ook meer mankracht en munitie. Bovendien kan dit volgens beoogd veiligheidsadviseur van Trump, Michael Waltz, een extra middel zijn in de onderhandelingen met Poetin." 

'Aan het infuus'

"In Oekraïne hebben ze een beetje het gevoel dat ze aan het infuus worden gehouden", zegt correspondent Koens. "Ze krijgen wel telkens wapens, maar worden beperkt in hoe ze die mogen gebruiken. Een beetje alsof je een nieuwe iPhone koopt, maar die alleen met wifi mag gebruiken. Ze weten dat ze tot meer in staat zouden zijn als ze hun wapens volledig zouden mogen gebruiken."

"Als je het mij vraagt, is het een beetje dom om er zo lang over te doen om toestemming te geven", zegt Koens. "Die Russen zijn ook niet gek. Als je een Russische bevelhebber van een militair vliegveld bent en je hoort de eerste gesprekken over de inzet van deze wapens, dan ga je toch direct je straaljagers uit die reikwijdte weghalen? Er zit nog steeds voordeel in voor Oekraïne, maar het voordeel is wel een stuk minder dan wanneer dit sneller was geregeld."

De HIMARS werden als een van de eerste wapens vanuit het Westen naar Oekraïne gestuurd. In onderstaande video zie je daar meer over:

Escaleert de inzet van deze wapens tot een nog grotere oorlog?

De zoon van Trump en met hem ook enkele Russische functionarissen bekritiseren de keuze van Biden en zien het als een aanzet tot de derde wereldoorlog. Toch is dat vooral oorlogsretoriek, zegt Bouwmeester. "We hebben dat soort taal eerder gehoord vanuit Rusland. Ook bij de inzet van andere wapens en systemen. Het is bekende oorlogsretoriek van Poetin, om angst aan te jagen. Of dat nu ook zo is, zullen we natuurlijk wel moeten afwachten."

"Het Witte Huis hoort de kritiek echt wel over een mogelijke escalatie", zegt Mouthaan. "Maar ze zeggen hier ook: 'Rusland heeft er een internationaal conflict van gemaakt door Oekraïne binnen te vallen en nota bene Noord-Koreaanse soldaten te laten vechten'. Hier zijn ze dus vooral van mening dat Rusland escaleert. Biden heeft alles stap voor stap geprobeerd te doen om niet te escaleren, maar wil ook in zijn laatste maanden nog zoveel mogelijk steun geven aan Oekraïne."

En die angst om te escaleren, die snappen ze in Oekraïne niet echt, zegt Koens. "Veel mensen denken: we hebben toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel al gezien dat er eigenlijk geen rode lijnen voor hen zijn. Waarom moet het dan allemaal zo voorzichtig, denken veel mensen. Vanuit ons komt dat uit een angst voor die escalatie en het gevoel dat er toch een keer naar de onderhandelingstafel zal moeten worden gegaan. Maar ik snap het gevoel van de Oekraïners ook wel."