Australië verbiedt sociale media voor kinderen onder de 16 jaar
Australië voert een verbod in op het gebruik van sociale media voor kinderen onder de 16 jaar oud. Een meerderheid van het Australische parlement is daarvoor. Het initiatief is inmiddels ook goedgekeurd door de Australische Senaat.
De wet richt zich op de grote platforms waar jongeren dagelijks urenlang gebruik van maken, zoals TikTok, Snapchat, YouTube, Instagram en Facebook. Die platforms moeten straks verplicht een leeftijdscontrole met verificatie inbouwen voor hun gebruikers in Australië. Zij krijgen daarvoor een jaar de tijd.
Het verbod moet Australische jongeren beter beschermen tegen potentiële gevaren van sociale media, zoals een negatieve impact op de mentale gezondheid door het vormen van een laag zelfbeeld, pesten en chantage. Ook krijgen minderjarigen op sociale media ongepaste of schokkende berichten te zien over geweld, seks, drugs, zelfverminking en zelfdoding.
"Deze hervorming gaat over het beschermen van jongeren en het laten weten aan ouders dat we voor hen klaarstaan", zei de Australische minister van Communicatie Michelle Rowland. "Sociale media hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de veiligheid en geestelijke gezondheid van jonge Australiërs."
Hoge boetes
Door de wet ligt de verantwoordelijkheid voortaan bij de socialmediabedrijven. Zij moeten 'redelijke stappen' ondernemen om te voorkomen dat kinderen toegang krijgen tot hun platforms. Doen zij dat niet, dan riskeren ze boetes die kunnen oplopen tot omgerekend 30 miljoen euro. Ouders of kinderen die de regels omzeilen, krijgen zelf geen straffen.
Nu geldt nog dat gebruikers van de meeste sociale mediaplatforms 13 jaar of ouder moeten zijn, al is die leeftijdsgrens in de praktijk eenvoudig te omzeilen door het opgeven van een valse geboortedatum.
Kinderen doen dat massaal, waardoor ook veel kinderen in Nederland zonder toestemming van hun ouders al op jonge leeftijd actief zijn op met name de populairste platforms Snapchat, TikTok en YouTube. Negen op de tien middelbare scholieren zijn vrijwel dagelijks actief op sociale media.
Het besluit maakt Australië het eerste westerse landen dat een wettelijke minimumleeftijd invoert voor sociale media. Zowel de regering als de coalitiepartijen zijn van mening dat de maatregel noodzakelijk is om de geestelijke gezondheid en veiligheid van jongeren te beschermen.
Tegenstanders wijzen op isolatie
Niet iedereen is het daarmee eens. Tegenstanders van de wet denken dat de wet uiteindelijk meer kwaad zal doen dan goed. Het afsluiten van eenzame of gepeste kinderen van hun online netwerken zou hen alleen maar meer isoleren, verwachten zij. Anderen zien liever strengere regels dan een algeheel verbod.
"Ik denk niet dat sociale media alleen maar slecht zijn voor kinderen", zegt socialmedia-expert Diederik Broekhuizen. "Toen ik jong was, waren deze apps een venster voor de wereld voor mij. Zo leerde ik dat homo zijn niet verkeerd is en dat er een prachtige wereld bestaat buiten het dorp waar ik opgroeide. Ik zag online dat er buiten mijn bubbel ook andere mensen waren."
Broekhuizen is wel voorstander van meer regulering. "Ik ben geen pedagoog, maar ik zie ook dat sociale media hele schadelijke en negatieve kanten hebben en kinderen heel naar kunnen laten voelen. Met strengere regels kun je het bewustzijn hierover vergroten, zonder informatie of andere meningen te censureren. Wel moeten zaken als grooming (digitaal kinderlokken, red.) worden uitgebannen, vind ik, en zou je je online niet zomaar moeten kunnen voordoen als een ander. Dat is qua privacy weer lastig om in te voeren, dus ik ben blij dat ik de regels niet hoef te maken."
Socialmediabedrijven zelf zijn uiteraard ook tegen het invoeren van de minimumleeftijd. Elon Musk, sinds eind 2022 eigenaar X (voorheen Twitter), mengde zich in het debat en opperde dat de wetten ertoe zouden leiden dat de Australische overheid controle zou krijgen over het internet. "Dit lijkt een heimelijke manier om de toegang tot internet voor alle Australiërs te controleren", schreef hij in een bericht dat volgens het platform 24,4 miljoen keer is bekeken.
Wat opvalt is de snelheid waarmee de Australische regering het verbod invoert. Omdat de twee grote partijen in het land de wet steunen (regeringspartij Labor en de grootste oppositiepartij de Liberale Partij), lijken zij de wet zo snel mogelijk te willen doorvoeren. Nog voor het kerstreces, om zo te voorkomen dat veel weerstand kan ontstaan waardoor de wet alsnog sneuvelt. Ook kregen Australiërs slechts een dag de tijd om te reageren op het wetsvoorstel.
Verslavend ontwerp
Ondertussen is ook in Europa nieuwe regelgeving voor sociale media in de maak. Die richt zich vooral op de verslavende trekjes van dit soort apps. Denk aan trucs die ervoor zorgen dat veel gebruikers eindeloos blijven scrollen, telkens weer verleid worden door video's die automatisch worden afgespeeld ('autoplay') of notificaties en vinkjes die aangeven of een verstuurd bericht wel of niet is aangekomen en gelezen.
Een van de initiatiefnemers is de Nederlandse Europarlementariër Kim van Sparrentak van GroenLinks-PvdA, die een rapport schreef over het verslavende ontwerp van onder meer smartphones. Zij is geen voorstander van een verbod, maar wil wel dat dit soort gedragsbeïnvloeding wordt uitgebannen.
"In plaats van sociale media uitbannen voor tieners, moeten we techbedrijven dwingen deze veiliger en gezonder te maken", zegt Van Sparrentak vanuit Straatsburg tegen RTL Nieuws. "Iedereen moet op een fijne en veilige manier online informatie kunnen uitwisselen. Met een sociale mediaverbod voor alle jongeren denk ik niet dat we deze problemen oplossen."
In plaats daarvan wil de politica dat onderliggende problemen worden opgelost en dat het RIVM een bindend gezondheidsadvies afgeeft over schermgebruik bij Nederlandse jongeren.
"We moeten de fundamentele problemen voor alle gebruikers en specifiek jongeren aanpakken", zegt Van Sparrentak. "Het verslavende ontwerp van sociale media om je zo lang mogelijk aan je scherm geplakt te houden; daar kan geen zelfdiscipline tegenop. En zo krijgen mensen steeds extremere en gevaarlijkere content te zien – met grote gevolgen voor de mentale gezondheid en onze democratie."
De nieuwe Europese Commissie, die op 1 december in functie treedt, gaat met deze strengere regels aan de slag. Dat zal dan nog minstens een jaar duren.