Biden niet de enige: ook president Trump en Clinton verleenden familie gratie

Volgens Joe BIden is de vervolging van zijn zoon politiek gemotiveerd. De 54-jarige Hunter overtrad de wapenwet door te liegen over zijn drugsgebruik bij de aankoop van een revolver. Ook bekende hij schuld in een zaak om belastingontwijking.

Maar tientallen jaren de gevangenis in, dat gaat Hunter niet overkomen. Met nog 49 dagen te gaan voor Donald Trump het presidentiële stokje overneemt, verleent Joe Biden gratie aan zijn zoon. Ondanks dat hij eerder zei dat niet te doen. Bidens tegenstanders noemen hem daarom hypocriet. Hij zou zijn familie voortrekken en een belofte hebben gebroken. 

Ook Donald Trump is kritisch op Biden, al heeft Trump zijn eigen familie ook weleens gratie verleend. Een overzicht van opvallende gratieverleningen uit het verleden.

Donald Trump (2017-2021, 237 gratieverleningen)

Om te beginnen, Trump staat met 237 gratieverleningen in zijn eerste ambtstermijn, niet heel hoog op de ranglijst van meeste gratieverleningen. Maar er zitten wel heel opvallende namen tussen. Hij schold de straf kwijt van zeker zes van zijn hoge adviseurs die veroordeeld waren voor fraude, iets dat nog nooit op die schaal was gebeurd. 

En dan is er het geval van de gratieverlening aan de schoonvader van zijn dochter. Trump verleende in 2020 gratie aan Charles Kushner. Die had schuld bekend in een zaak om belastingontwijking en illegale campagnedonaties, maar dankzij Trump werd Kushner nooit gestraft. Inmiddels heeft Trump Kushner aangedragen als ambassadeur in Frankrijk.

Overigens zal de teller bij Trump de komende jaren waarschijnlijk flink omhoogschieten. Hij heeft gezegd gratie te zullen verlenen aan mensen die veroordeeld zijn om hun rol in de Capitoolbestorming van 6 januari 2021. Het gaat dan om zo'n 1000 mensen.

Daarnaast hebben Trump en Biden allebei iets ongebruikelijks gedaan. "Als je gratie verleend krijgt, moet je normaal gesproken veroordeeld zijn en je straf uitzitten", zegt correspondent Erik Mouthaan. "Wat Trump en Biden allebei hebben gedaan, is een soort preventieve gratie verlenen op het moment dat de zaak nog loopt."

En er is nog iets. "Een traject om iemand gratie te verlenen, is een lang proces. Het gaat langs een commissie en er zijn allerlei regels. Het duurt een jaar voordat een naam daadwerkelijk aan de president wordt voorgelegd. Trump omzeilde die commissie en bepaalde zelf wie gratie verleend kreeg. Ook Biden wachtte een advies van de commissie niet af."

Bill Clinton (1993-2001, 459 gratieverleningen)

Ook Clinton heeft niet extreem veel gratieverzoeken ingewilligd. Maar wel eentje waar een familielid bij betrokken was, namelijk zijn halfbroer Roger Clinton. Die werd in 1985 veroordeeld voor een drugsgerelateerde zaak.

Ook Marc Rich kreeg gratie verleend van Clinton. Dat is geen familie, maar iemand die bijna 50 miljoen dollar aan belastingen ontweek. Clinton kwam erdoor in opspraak, omdat de ex-vrouw van Rich donaties had gedaan aan een aan Clinton gelieerde stichting. Critici spraken van belangenverstrengeling.

"Deze gratieverlening gaf veel Amerikanen het idee dat rijke mensen gratie konden kopen", zegt correspondent Mouthaan. "Het feit dat presidenten de macht hebben om gratie te verlenen, is om misstanden binnen het justitiële apparaat te voorkomen. Maar dat Clinton, Trump en Biden op eigen initiatief mensen mensen gratie verleenden - in plaats van te luisteren naar een adviescommissie - versterkt het gevoel van klassenjustitie."

Barack Obama (2009-2017, 1927 gratieverleningen)

Als we kijken naar mannen die recentelijk president zijn geweest, is er niemand die zoveel gratie heeft verleend als Barack Obama. Sterker nog, er zijn maar drie presidenten in de hele geschiedenis die dat vaker deden.

Veel van de mensen die gratie verleend kregen, zaten vast vanwege drugsdelicten. "Aan het einde van de tweede termijn van Obama, ontstond het gevoel dat Amerika te streng was geweest voor mensen die marihuana op zak hadden gehad", zegt Mouthaan.

"In de jaren 90 was het beleid dat mensen de cel in werden gegooid. De regels waren streng. In Californië bijvoorbeeld moest je na drie veroordelingen, al levenslang de cel in. Obama zag in dat het anders moest en hij merkte dat het vooral veel mensen van kleur trof. Daarom heeft Obama veel mensen gratie verleend. Later werden de strenge minimumstraffen omlaag gebracht."

Franklin D. Roosevelt (1933-1945, 3687 gratieverleningen)

Maar Obama staat dus niet helemaal bovenaan als het gaat om het totaalaantal gratieverleningen. President Franklin D. Roosevelt staat dat wel. Nu moet gezegd worden dat Roosevelt 12 jaar president was, iets dat nu niet meer mogelijk is. Met andere woorden: hij had ook meer kans en tijd om mensen gratie te verlenen.

Maar er speelden ook uitzonderlijke omstandigheden. Roosevelt was president tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Eerste Wereldoorlog was nog niet heel lang geleden. Bij dat laatstgenoemde conflict werden veel mensen gevangengenomen, bijvoorbeeld voor vermeende spionage of omdat ze niet wilden vechten. Veel van hen kwamen tijdens het presidentschap van Roosevelt vanaf 1933 via gratie vrij.

Harry Truman (1945-1953, 2044 gratieverleningen)

Dat oorlogen een grote rol spelen bij gratieverleningen, zie je ook terug bij andere presidenten. Zoals bij Harry Truman, die president werd na Franklin D. Roosevelt. De meesten van hen die gratie verleend kregen, hadden de dienstplicht tijdens de Tweede Wereldoorlog geweigerd, vaak vanwege religieuze redenen.

Gerald Ford (1974-1977, 409 gratieverleningen)

Tot slot Gerald Ford, die met zijn 409 gratieverleningen niet hoog in de lijstjes staat, maar wel de enige president is die een oud-president gratie verleende. Ford werd in 1974 president toen Richard Nixon moest aftreden vanwege het Watergate-schandaal.

Op 17 juni 1972 werd een groep inbrekers betrapt in het hoofdkantoor van de Democraten. De groep probeerde afluisterapparatuur te plaatsen en documenten te stelen, in de hoop de verkiezingsstrijd van later dat jaar te beïnvloeden. Uiteindelijk werd ontdekt dat Nixon wist van de praktijken. Hij trad af om een afzettingsprocedure tegen hem te voorkomen.

Zijn vicepresident was Gerald Ford en die volgde hem dan ook op na zijn aftreden. Ford besloot Nixon gratie te verlenen. "Hij oordeelde dat een vervolging van een president alleen maar averechts zou werken en zou leiden tot meer verbitterdheid", zegt Mouthaan. "Hij vond dat hij het ambt van president moest beschermen en hij vreesde dat als Nixon in de cel zou belanden, dat ook zou gebeuren bij aankomende presidenten."

"Het was een schokkend moment voor veel Amerikanen toen. Ook omdat het gezien werd als het redden van een partijgenoot. Het verklaart ook waarom er veel gratie werd verleend voor het aantreden van Gerald Ford. Daarna gebeurde dat, met uitzondering van de periode Barack Obama, een stuk minder door alle commotie. Al moeten we dus nog afwachten wat Trump in zijn komende periode gaat doen."

Hoe zit het in Nederland?

Het verlenen van gratie is geen uitsluitend Amerikaans fenomeen. Ook in Nederland kan gratie worden verleend. De koning is degene die straffen kan veranderen, verminderen of kwijtschelden. In de praktijk wordt de koning geadviseerd door de minister van Justitie en Veiligheid, het Openbaar Ministerie en betrokken rechters.

Een bekend geval van gratieverlening is die van oud-presentator Frank Masmeijer. Hij zat ruim zeven jaar in de cel vanwege drugssmokkel, toen de koning hem gratie verleende. Waarschijnlijk deed hij dat vanwege privéomstandigheden in Masmeijers familie.