Roemeense presidentskandidaat wordt gesteund met 'agressieve aanvallen' uit Rusland

Dit weekend kiest Roemenië een nieuwe president. De nationalistische kandidaat Călin Georgescu is sinds kort de onverwachte favoriet. Hij wordt daarbij mogelijk gesteund door Rusland. De Roemeense inlichtingendiensten zijn er bezorgd over.

Er zou sprake zijn van een 'zeer goed georganiseerde' campagne op sociale media. "De account-activiteit zou gecoördineerd kunnen worden door een staatsacteur", schrijft de dienst. In een ander rapport melden veiligheidsdiensten dat Roemenië door Rusland is aangemerkt als een belangrijk doelwit voor 'agressieve hybride Russische aanvallen'. Ook de Verenigde Staten hebben hun zorgen geuit.

Verrassende voorsprong

Tot de eerste ronde van de presidentsverkiezingen stond Georgescu in de peilingen nog op minder dan tien procent, en werd hij zeker niet gezien als topfavoriet. In de eerste stemronde haalde hij onverwacht bijna 23 procent van de stemmen, meer dan alle andere kandidaten. Dit weekend neemt hij het op tegen de liberale kandidaat Elena Lasconi.

Zelf zegt de kandidaat niks te weten over buitenlandse beïnvloeding. Hij stelt dat hij geen enkele steun uit het buitenland krijgt, en Rusland ontkent alle betrokkenheid.

Georgescu liet zich in het verleden positief uit over Vladimir Poetin en Rusland. Hij wordt omschreven als een 'een radicale, extreemrechtse, pro-Russische populistische nationalist' die zich negatief opstelt tegenover de Europese Unie en de NAVO. Georgescu lijkt veel stemmen te werven op TikTok, waar hij meer dan een half miljoen volgers heeft.

Op TikTok verspreiden tienduizenden accounts video's van Georgescu, vaak vergezeld met dramatische muziek of het campagnelied van de kandidaat, 'Wij stemmen op Călin Georgescu'.

Onderzoeker Anda Solea van de Universiteit van Portsmouth schrijft dat de video's vol staan met extreme uitspraken: volgens Georgescu kan 'alleen een man' president worden, en is feminisme 'absoluut vuil'.

De beelden komen lang niet alleen van het officiële account van de presidentskandidaat. Ze worden vaak ook door andere accounts gemaakt en gedeeld. Daarnaast lijken er duizenden 'bots' actief: nep-accounts die vooral video's delen en reacties plaatsen zodat de video's over Georgescu een groter bereik krijgen.

Op TikTok wordt hij neergezet als 'de uitverkorene', en wordt ook desinformatie verspreid: als Georgescu de verkiezingen verliest zijn de verkiezingen ongeldig, stellen sommige video's.

Hard bewijs?

Hard bewijs voor beïnvloeding uit Rusland is soms moeilijk te verkrijgen. "Men probeert de herkomst van zulke berichten op TikTok en andere sociale media vaak te verdoezelen", legt Ben de Jong uit, onderzoeker van inlichtingendiensten aan de Universiteit Leiden. "Vaak wordt er pas later meer duidelijk over de herkomst van beïnvloedingscampagnes."

De Jong noemt de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 als voorbeeld. "Pas na de verkiezingen kwam in de publiciteit dat er in Sint-Petersburg een organisatie zat die in het Engels de 'Internet Research Agency' wordt genoemd. Dat was een creatie van Jevgeni Prigozjin. De organisatie huurde mensen in om berichten op sociale media te plaatsen, die in de Verenigde Staten werden gelezen. Dat was een hele systematische campagne."

Prigozjin is ook wel bekend als de leider van het huurlingenleger Wagner dat onder andere in Oekraïne actief was. Hij kwam vorig jaar om het leven bij een vliegtuigcrash in Rusland, kort nadat hij een muiterij leidde tegen de toenmalige minister van Defensie en de stafchef van het Russische leger.

Verdeeldheid

Het belangrijkste doel van Russische beïnvloedingscampagnes is om verdeeldheid te zaaien, zegt De Jong. Dat gebeurt deels door het verspreiden van nepnieuws, maar met het uitvergroten van bestaande problemen die in het land spelen. "Over het algemeen probeert Rusland met zulke campagnes om bestaande tegenstellingen aan te wakkeren. Het is dus meestal niet zo dat Rusland die tegenstellingen uit het niets creëert, er is al een basis voor."

"De feitelijke invloed van zulke campagnes is doorgaans moeilijk vast te stellen", legt De Jong uit. "Je kan niet zomaar aantonen dat een bepaald percentage van de kiezers door zo'n campagne is beïnvloed, dat is geen exacte wetenschap. Je kunt hooguit aantonen dat zo'n Internet Research Agency een bepaald aantal berichten per dag produceert die in het buitenland worden gelezen."

Reactie TikTok

Na aanleiding van de aantijgingen heeft TikTok meerdere accounts uit de lucht gehaald die zouden proberen om de verkiezingen te beïnvloeden. Vandaag heeft de Europese Commissie een 'bewaarbevel' uitgevaardigd aan TikTok, wat betekent dat het bedrijf alle interne gegevens moet bewaren die te maken kunnen hebben met verkiezingsbeïnvloeding.

Het is 'een belangrijke stap om onderzoekers te helpen de feiten vast te stellen', zegt de Commissie. Het bevel geldt voor verkiezingen in de hele Europese Unie, en loopt tot maart. Daarmee lijkt de Commissie ook voor te sorteren op het bestrijden van beïnvloeding in de Duitse federale verkiezingen in februari.

De EU maakt zich al lange tijd zorgen om Russische desinformatiecampagnes in Duitsland. Een woordvoerder noemde Duitsland eerder dit jaar 'het EU-land dat het vaakst doelwit is van desinformatie'. Er is een speciale task force in het leven geroepen om zulke campagnes bij de aankomende verkiezingen te bestrijden. De Europese Commissie heeft ook het toezicht op TikTok in aanloop naar de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Roemenië aangescherpt.