Oekraïners adviseren: 'Werk alvast aan je oorlogsmentaliteit'

"Rusland bereidt zich voor op een lange-termijn confrontatie met Oekraïne, en met ons", zei NAVO-baas Mark Rutte afgelopen donderdag in een toespraak in Brussel. Hij stelt dat een directe oorlog op dit moment niet aan de orde is, maar stipt wel het gevaar aan.

"We zijn niet voorbereid op datgene wat in de komende vier á vijf jaar op ons afkomt. Het gevaar komt met volle snelheid op ons af. We moeten niet de andere kant opkijken, we moeten het onder ogen zien. Wat er in Oekraïne gebeurt, kan hier ook gebeuren."

Oorlogsmentaliteit

Rutte wil dat NAVO-landen overschakelen op een 'oorlogsmentaliteit'. Dat houdt in dat legers en overheden alert zijn, maar ook dat burgers zich opmaken voor de mogelijkheid van een oorlog.

Minister van Defensie Ruben Brekelmans noemt de oproep van Rutte 'heel terecht'.

Oekraïners vechten al jarenlang tegen Rusland, en weten daarom als geen ander wat die oorlogsmentaliteit inhoudt. "Oorlogsmentaliteit betekent dat je denkt en handelt om te overleven. Die mentaliteit wordt bij Oekraïners gevormd omdat we elke dag worden geconfronteerd met de verschrikkingen van oorlog", vertelt Oksana Zbitneva aan RTL Nieuws. Zij leidt het Coordinatiecentrum voor Mentale Gezondheid van de Oekraïense overheid.

Zbitneva hielp bij de ontwikkeling van een landelijk programma voor geestelijke gezondheid, Hoe gaat het met je? In Oekraïne is er steeds meer aandacht voor mentale weerbaarheid en de psychische gevolgen van oorlog.

Het is onmogelijk om je helemaal voor te bereiden op oorlog, legt Zbitneva uit, maar je kan wel een plan van aanpak bedenken voor als het zover is. "Het is belangrijk om een plan te ontwikkelen - wat moet je precies doen als het zover is, weet je waar de dichtstbijzijnde schuilplaats is, en denk na over je waarden – wat ben ik bereid te verdedigen?" Daarnaast vertelt Zbitneva dat het belangrijk is om een goede band te houden met je buren, familie en vrienden. "Eenheid is een krachtig hulpmiddel."

"Wij leggen in ons werk niet alleen de nadruk op de aanpassing aan deze oorlogsrealiteit, maar ook op het vermogen om onmiddellijk te reageren op nieuwe omstandigheden, beslissingen te nemen en samen te werken met anderen."

Zbitneva legt uit dat hoop en motivatie een belangrijke rol spelen: "Als je gefocust bent op de overwinning, dan geeft dat je de kracht om te handelen, snel je energie te herstellen en elkaar te steunen."

Oorlogsmentaliteit betekent dat je je bewust bent van het gevaar dat Rusland vormt, stelt de Oekraïense schrijver Oleksandr Myched in gesprek met RTL Nieuws. Tijdens de eerste dagen van de invasie in 2022 drongen Russische soldaten zijn wooncomplex binnen, vlak buiten Kyiv. Hij wist net op tijd te vluchten, werd kort daarna militair en schreef ook een boek over de oorlog.

'Kijk naar Roemenië en Georgië'

Oorlog draait lang niet alleen om tanks en raketten, maar ook om beïnvloeding op sociale media, in de politiek en in cultuur. Myched vertelt dat Rusland op die manier al oorlog voert in Europa, en wijst naar Roemenië en Georgië als voorbeelden.

"Wees voorzichtig met wat de algoritmes van sociale media je aanbieden. Als je merkt dat je wordt geprovoceerd, je gevoel van onrecht verergert of een pijnlijk onderwerp wordt uitvergroot, dan is de inhoud mogelijk gegenereerd door Russische trollenfabrieken en specialisten in psychologische operaties."

Vorige maand kreeg Roemenië met zo'n operatie te maken toen het land presidentsverkiezingen hield. De pro-Russische presidentskandidaat Călin Georgescu werd in korte tijd enorm populair op TikTok. Tienduizenden nep-accounts verspreidden video's over de kandidaat, waarin hij vaak provocerende uitspraken deed. De Roemeense inlichtingendiensten wijzen naar een Russische beïnvloedingsoperatie.

"Het Roemeense volk heeft bijna zijn Europese toekomst verspeeld wegens Russische inmenging", stelt Myched. Hij wijst ook naar Georgië, waar al wekenlang wordt geprotesteerd tegen een pro-Russische regering die de verkiezingen heeft gemanipuleerd. "Steun het Georgische volk, dat vecht voor zijn recht om deel te zijn van Europa en niet onder controle te staan van een pro-Russische dictatuur."

Door op de hoogte te zijn van de dreiging die Rusland vormt raak je beter voorbereid op wat er kan komen, zegt Myched. "En schrijf je daarna in voor een cursus tactische geneeskunde. Dat is onmisbaar in het dagelijks leven."

In Oekraïne deden veel burgers de afgelopen jaren mee aan medische cursussen en basale militaire trainingen. Ze leren omgaan met noodsituaties en ernstige verwondingen, waardoor ze beter weten wat ze moeten doen in een oorlogssituatie.

Noodpakketten

Ook de Nederlandse overheid probeert burgers weerbaar te maken voor oorlogstijd. Onlangs werd een speciale website gelanceerd, Denk Vooruit, om burgers voor te bereiden op 'extreme situaties'.

"Het is belangrijk om voorbereid te zijn op situaties van langdurige uitval, zoals elektriciteit, drinkwater of internet. Dit vraagt actie van iedereen. Van de overheid, maar ook van jou en je omgeving", valt te lezen op de site. Burgers wordt aangeraden een noodpakket samen te stellen met onder meer water, houdbaar eten, contant geld en een zaklamp.

De overheid raadt mensen ook aan om na te denken over hun persoonlijke behoeftes, omdat iedereen verschillende behoeftes heeft: "Kijk ook naar je persoonlijke situatie, denk bijvoorbeeld ook aan babyvoeding, medicijnen en eten en drinken voor je (huis)dieren." Op die manier zijn burgers iets beter voorbereid als een oorlog dichtbij komt.