Dit zijn de grootste uitdagingen voor Syrië na de val van Assad
Ruim een week na de val van het regime van Bashar al-Assad wordt er in Syrië nog volop feestgevierd. Maar naast de vreugde zijn er ook veel vragen. Want hoe bestuur je een verdeeld land dat ruim 13 jaar in oorlog was? "Deze puinhoop is geen vruchtbare bodem voor stabiliteit."
Wij zetten de grootste uitdagingen voor de nieuwe machthebbers in Syrië op een rij.
1. Regering vormen
De grootste uitdaging is het vormen van een inclusieve regering, legt Nikolaos van Dam uit, voormalig speciaal gezant voor Syrië. Sinds de overname in het land roept de rebellencoalitie Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dat ze een vrij en verenigd Syrië wil, voor iedereen. Maar Syrië is een verdeeld land, een sektarische lappendeken van verschillende groepen met verschillende meningen. Dat er nu een Islamitische groep aan de macht is, baart religieuze en etnische minderheden zorgen. Zoals de alawieten, een religieuze stroming waartoe voormalig president Assad behoorde, maar ook christelijke Syriërs vragen zich af wat het nieuwe regime in petto heeft.
In het grootste deel van het land ging deze week de vlag uit, maar in het noorden is het nog steeds onrustig. Daar vechten de Koerden (een etnische minderheid) tegen een door Turkije gesteunde rebellengroep. De Koerden hebben in het noordoosten van Syrië een regio die zij zelf besturen. Van Dam: "Ik verwacht niet dat de Koerden die willen opgeven"
In een interview met de Amerikaanse zender CNN zegt HTS-leider Ahmed al-Sharaa (voorheen Abu Mohammed Jolani) dat Syrië een bestuurssysteem verdient dat gebaseerd is op instituties, 'niet een systeem waar een enkele leider willekeurige beslissingen neemt'. Hij benadrukt geen systeem te willen dat slechts één groep dient. Maar dat kan nog lastig worden, denkt Van Dam: "De rebellengroepen die nu in Syrië de macht hebben zijn niet altijd elkaars vrienden geweest, soms zelfs vijanden. Nu moeten ze met elkaar om tafel."
Bestuurservaring heeft HTS al wel. De afgelopen jaren hadden zij de touwtjes in handen in de provincie Idlib, in het noordwesten. Volgens Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam ging dat relatief goed in vergelijking met de rest van Syrië. "Er was elektriciteit, water en er werden scholen en ziekenhuizen gebouwd." Maar het regime daar heeft ook autoritaire trekjes. "Mensen met kritiek werden opgesloten."
Het past in ieder geval in de geschiedenis van Syrië, zegt Van Dam. "Het ene autoritaire regime volgt het andere op, maar je hebt natuurlijk licht autoritair en zwaar autoritair." Arabische landen willen verkiezingen in Syrië, maar volgens Van Dam is het operationeel niet haalbaar om die nu te organiseren.
2. Economie
Na jaren van oorlog is er niet veel over van de Syrische economie. Weinig landen deden nog zaken met Syrië vanwege sancties. In 2022 leefde bijna 70 procent van de inwoners in armoede. Speciaal VN-gezant in Syrië Geir Pedersen riep deze week landen op om hun sancties op te heffen. Volgens Van Dam moet dat snel gebeuren. "Ze zijn straatarm en hebben miljarden nodig om op te bouwen. Het is niet één dorp of stad, maar het gaat om het hele land."
De wederopbouw gaat waarschijnlijk nog lang duren. "Er is jarenlang weinig geïnvesteerd in infrastructuur of publieke functies, alles wat een land draaiende houdt", legt Nagtzaam uit. Buurland Turkije zal een belangrijke rol spelen in de wederopbouw van het land. Aandelen in Turkse bouwbedrijven stegen de afgelopen weken daarom flink op de beurs. "Turkije staat te popelen om grof te investeren in de wederopbouw. Het levert geld op én ze krijgen er invloed voor terug."
3. Buitenlandse inmenging
Naast de uitdagingen die spelen in het land, hebben de nieuwe machthebbers ook te maken met invloeden van buitenaf. Zo wordt Syrië sinds de val van Assads regime bestookt met raketten van Israël. Al meer dan 500 aanvallen zijn er uitgevoerd. Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten heeft het over de ergste aanvallen sinds 2012.
Volgens Israël doet het dat uit zelfverdediging. Het land bestookt militaire doelen zodat het nieuwe regime in Syrië niet kan aanvallen. Israël doet dat vanaf de bezette Golanhoogten. Sinds 1967 heeft Israël een deel daarvan geannexeerd. Deze week maakte Israël bekend dat het de illegale nederzettingen die daar staan, wil uitbreiden. "Het versterken van de Golan versterkt de staat Israël, en dat is op dit moment extra belangrijk", zei premier Benjamin Netanyahu.
Zoals al eerder gezegd, ook Turkije zal een belangrijke rol spelen de komende tijd. De Turken zien de Koerden als bedreiging omdat zij een onafhankelijk gebied willen in Turkije. De Koerden worden gesteund door de Verenigde Staten, maar de VS lijkt dit keer niet echt militair betrokken te willen raken.