Schokkende zaak-Pelicot kan Franse definitie van verkrachting voorgoed veranderen

De rechtbank in Avignon doet morgen uitspraak in de strafzaak tegen hoofdverdachte Dominique Pelicot (72), tegen wie de Franse justitie 20 jaar celstraf heeft geëist. Ook de vijftig medeverdachten horen hun straf. Tegen deze mannen van 26 tot 74 jaar oud zijn straffen van tussen 4 en 18 jaar geëist. Het misbruik duurde negen jaar, tot het in 2020 aan het licht kwam.  

Dominique Pelicot heeft bekend dat hij zijn verdoofde vrouw liet verkrachten door vreemden die hij had uitgenodigd via internet. Maar 35 van de 50 andere verdachten ontkennen dat het gaat om verkrachting. Dit terwijl hun daden zijn gefilmd en - met toestemming van Gisèle Pelicot - ook zijn vertoond in de rechtszaal.

Sommigen van hen beweren dat ze niet wisten dat de vrouw buiten bewustzijn was. Anderen hebben verklaard dat ze deelnamen aan een rollenspel van het koppel, of zeggen dat ze onder druk zijn gezet door Dominique Pelicot. Het zijn stuk voor stuk verklaringen die voor grote verontwaardiging hebben gezorgd in Frankrijk en daarbuiten.

Toch kan de verbijsterende zaak ook tot iets positiefs leiden. Verkrachting, en vooral de wettelijke definitie daarvan, is plots volop onderdeel geworden van het publieke debat in Frankrijk. De Franse wet definieert verkrachting momenteel als 'elke daad van seksuele penetratie van welke aard dan ook, of elke orale-genitale handeling uitgevoerd (...) door geweld, dwang, bedreiging of verrassing'. De noodzaak om toestemming van beide partijen te verkrijgen wordt niet expliciet genoemd.

Nieuwe zedenwet in Nederland

Dat is anders dan in Nederland, waar slachtoffers van seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag sinds 1 juli van dit jaar strafrechtelijk beter beschermd zijn. Zij kunnen sneller aangifte doen van verkrachting, aanranding en seksuele intimidatie, terwijl straffen zijn verhoogd. 

Een belangrijke wijziging is dat dwang niet langer een vereiste is bij een veroordeling voor verkrachting of aanranding. Iemand is voortaan strafbaar als seksueel contact wordt doorgezet terwijl er duidelijke signalen zijn dat de ander dit niet wil. Zowel verbaal als non-verbaal, bijvoorbeeld als iemand 'bevriest' uit angst.

"Je ziet door heel Europa dat dit soort bepalingen wordt ingevoerd en daar zal ook Frankrijk niet aan ontkomen", zegt slachtofferadvocaat Richard Korver. "Dat zal slachtoffers natuurlijk helpen."

De nieuwe Franse minister van Justitie, Didier Migaud, zei dit najaar tijdens een interview op de Franse radio dat hij voorstander is van het herschrijven van de wettelijke definitie van verkrachting in Frankrijk, zodat voortaan ook toestemming wordt opgenomen. 

Dat gebeurde begin 2022 ook in België, waar toestemming sindsdien centraal staat, en er sprake is van een misdrijf als die toestemming ontbreekt. 

'Ik ben hoopvol'

Magali Lafourcade, een Franse rechter die veel verkrachtingszaken behandelt en voorzitter is van de Nationale Adviescommissie voor Mensenrechten, laat RTL Nieuws weten dat de nieuwe Franse wettekst in de maak is. Zij wijst erop dat Frankrijk op dit moment niet voldoet aan de Istanbul Conventie, een internationaal verdrag dat geweld tegen vrouwen moet voorkomen.

De zaak-Pelicot gaat daar verandering in brengen, verwacht Lafourcade. "Als je nu de kaart van Europa erbij pakt en ziet hoeveel landen hun wet hebben veranderd, dan ben ik hoopvol. België heeft het in 2022 gedaan en dat land heeft exact het juridische systeem als wij. Dus ik ben vol vertrouwen dat er een tekst komt die dicht bij die van de Belgische komt."

Gisèle Pelicot geeft slachtoffers seksueel geweld kracht, ook de Nederlandse Alma:

Ook voorafgaand aan het Pelicot-proces waren veel Fransen al voorstander van een nieuwe zedenwet. In een peiling van het Franse Instituut voor de Publieke Opinie (Ifop) in november vorig jaar gaf 89 procent van de deelnemers aan dat zij een definitie van verkrachting steunen die gebaseerd is op toestemming.

Door de zaak-Pelicot, die veel losmaakt in Frankrijk, staat het thema hoog op de politieke agenda. Iedere stap van het proces wordt breed uitgemeten in de Franse pers. Ook komen op iedere procesdag tientallen bezoekers af, onder wie veel vrouwen om hun steun te betuigen aan de vrouw.

Een van hen is Blandine Deverlanges, een lokale activist van een groep van zo'n dertig vrouwen die zich Les Amazones d’Avignon noemt. "Elke dag komen er veel vrouwen om getuige te zijn van wat er hier in Avignon gebeurt. Ze hopen dat er dingen zullen veranderen", zegt Deverlanges, die dit weekend opnieuw demonstreert bij de rechtbank in Avignon. 

'Ze is hier voor iedereen'

Ze zegt enorm onder de indruk te zijn van Pelicot. "Zij is uniek. Iedereen dacht dat ze in de rechtbank zou worden verpletterd. Maar ze is niet klein, en schaamt zich er zelfs niet voor. In plaats daarvan is ze hier met waardigheid. Ze is hier niet voor zichzelf, maar voor iedereen."

Gisèle Pelicot is door haar moed uitgegroeid tot een icoon van de strijd tegen seksueel geweld in Frankrijk. Ze weigert om als slachtoffer te worden gezien, en is een voorbeeld voor veel andere vrouwen omdat ze stelt dat juist daders van zedenzaken zich moeten schamen.

Pelicot vindt ook dat de maatschappij toe moet naar een andere definitie van een verkrachter. "Het profiel van een verkrachter is niet iemand die je laat op de avond op een parkeerplaats tegenkomt. Een verkrachter kan ook in de familie zitten, of onder onze vrienden", zei ze tijdens het proces.

De uitspraak wordt in de loop van de ochtend verwacht. Mocht de rechtbank meer tijd nodig hebben, volgt de uitspraak vrijdagochtend.

Met medewerking van Noémi Lemoine