Gemeenten met vuurwerkverbod zien maar klein effect, willen landelijke maatregelen

In 2020 besloten de eerste gemeenten om een lokaal vuurwerkverbod in te stellen voor de jaarwisseling. In de jaren erna nam het aantal elk jaar wat toe, waardoor er bij de aankomende jaarwisseling negentien gemeenten zijn waar het verboden is om vuurwerk af te steken. Zestien hadden al een verbod en daar komen dit jaar Alkmaar, Utrecht en Zutphen bij.

Veel gemeenten hebben in deze tijd vuurwerkvrije zones, bijvoorbeeld in de buurt van ziekenhuizen, verzorgingstehuizen of woningen met een rieten dak. Maar 19 gemeenten hebben dus besloten om de hele gemeente vuurwerkvrij te maken.

Wat mag wel en niet? 

Je zou het niet zeggen als je deze dagen buiten loopt, maar in Nederland mag je maar acht uur per jaar vuurwerk afsteken: tussen 31 december 18.00 uur en 1 januari 02.00 uur. En waar vroeger de rotjes, vuurpijlen en Romeinse kaarsen met dozen tegelijk werden verkocht, is het vuurwerk dat je kunt kopen en afsteken sinds 2020 flink ingeperkt. Nu kun je alleen nog vuurwerk in de categorieën F1 en F2 legaal kopen, zoals sterretjes, compoundboxen, grondbloemen en fonteintjes.

Bron: Rijksoverheid

Het lijkt misschien vreemd, maar in al die gemeenten mag wel vuurwerk worden verkocht. Dat kan een gemeente niet op eigen houtje verbieden. De (vuurwerkvrije) gemeente Schiedam heeft in 2023 nog geprobeerd de vergunning van vuurwerkverkopers in te trekken, maar daar heeft de rechter een streep door gezet.

Wel kopen, niet afsteken

Heeft een verbod eigenlijk wel zin als er wel gewoon vuurwerk mag worden verkocht? Uit een rondgang langs gemeenten met een vuurwerkverbod blijkt dat het over het algemeen maar een klein effect heeft. Met de jaarwisseling is er in elke gemeente nog flink wat afgestoken. Er worden wel wat effecten gezien, zoals minder vuurwerkverkooppunten (Tilburg), minder fijnstof in de lucht (Eindhoven) en minder brandweerinzet (Haarlem). Maar uiteindelijk zijn de gevolgen voor het afsteken van vuurwerk beperkt en moeilijk meetbaar.

Alle gemeenten geven aan dat het effect veel sterker zou zijn als er een landelijk verbod komt. Een aantal heeft daar ook actief voor gepleit bij de landelijke politiek. Toch geven veel gemeenten aan niet ontevreden te zijn over het vuurwerkverbod. Ze vinden het belangrijk om een norm te stellen en de discussie aan te zwengelen. "Een kwestie van lange adem", noemt de gemeente Eindhoven het bijvoorbeeld.

Eindhoven wil graag dat een vuurwerkshow de nieuwe traditie wordt in de stad, zoals te zien is in onderstaande video: 

Utrecht gaat de komende jaarwisseling met een vuurwerkverbod beginnen. De gemeente heeft natuurlijk gezien hoe het in de plaatsen met een verbod gaat, maar dat is volgens Utrecht geen reden om het niet te doen. "We verwachten niet dat er tijdens deze jaarwisseling helemaal geen vuurwerk zal worden afgestoken", schrijft een woordvoerder in een reactie. "We verwachten in ieder geval dat er over het thema vuurwerk zal worden gesproken en over de vraag of het nog wel van deze tijd is."

Maar het moet nog blijken hoeveel effect een afsteekverbod gaat hebben. Vuurwerkverkopers in de stad geven aan nog niet veel te merken van het verbod. "Het is absurd hoever we voorliggen op vorig jaar qua verkoop", zegt Ben Jongerius van de bekende Utrechtse vuurwerkwinkel Koningsdal. "Ik heb 30 procent meer orders dan vorig jaar."

Zolang er nog vraag is, zullen vuurwerkverkopers in Utrecht nog gewoon blijven verkopen, zegt hij. "Er is natuurlijk geen verkoopverbod." Bij zijn klanten hoort hij nauwelijks iets over een verbod. "Dus als wij het niet verkopen, doet een ander het wel."

Er is maar weinig angst om te worden gepakt. De politie heeft tijdens de jaarwisseling al een drukke nacht en extra capaciteit om een verbod te handhaven lijkt er in de meeste gemeenten niet te zijn. Ook Utrecht geeft aan dat er geen extra politie op straat zal zijn tijdens de jaarwisseling om het verbod te handhaven. "Er zijn een paar ongelukkigen die worden gepakt", zegt Jongerius, "maar de rest niet."