Israëlische soldaten op vakantie lopen kans gearresteerd te worden voor vermoede oorlogsmisdaden in Gaza

Een 21-jarige Israëliër was tijdens de feestdagen op vakantie in Brazilië, maar een zorgeloze vakantie werd dat niet voor hem. De Israëlische ambassade waarschuwde de man dat Brazilië hem mogelijk wilde vervolgen voor oorlogsmisdaden, waarop de Israëlische ex-militair gehaast het land verliet.

Op 30 december had een Braziliaanse rechter bepaald dat een onderzoek moest worden ingesteld naar de Israëlische reservist. Dat gebeurde naar aanleiding van een aanklacht van een Belgische stichting, de Hind Rajab Foundation. Die stichting had foto's en video's verzameld waarin te zien zou zijn hoe de man in Gaza huizen van burgers vernielde. In totaal zou het om 500 pagina's aan bewijs gaan, melden Israëlische media. 

"Volgens het oorlogsrecht mogen legereenheden alleen militaire doelwitten aanvallen, en geen burgerdoelen zoals scholen of huizen", legt Iva Vukušić uit, deskundige oorlogsmisdaden aan de Universiteit van Utrecht. "Behalve als die gebouwen worden gebruikt voor militaire doeleinden. Dat maakt het ingewikkeld, want het Israëlische leger stelt keer op keer dat Hamas zich schuilhoudt in de gebouwen die worden vernietigd."

Beeldmateriaal

Israëlische militairen deelden de afgelopen maanden massaal beeldmateriaal op sociale media van hun activiteiten in de Gazastrook. Volgens de Israëlische omroep KAN zou dat zelfs om zo'n miljoen posts per dag gaan. Op sommige video's worden huizen doorzocht of opgeblazen, of worden Palestijnen vernederd of dood gewenst. Bekijk hieronder onze video daarover:

De Belgische stichting probeert aan de hand van die gedeelde beelden militairen te identificeren en aan te klagen. Op X plaatst de stichting foto's van militairen met hun namen erbij en het land waar ze zich bevinden.

Verwijderen bewijsmateriaal

Israël heeft (ex-)soldaten gewaarschuwd om niet naar het buitenland te reizen, en om voorzichtig te zijn met het delen van materiaal op sociale media. De Belgische stichting vreest ondertussen dat bewijsmateriaal verwijderd zal worden.

De stichting heeft tientallen aanklachten ingediend tegen mensen die hebben meegevochten in het Israëlische leger, in verschillende landen. Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt van twaalf zaken tegen soldaten, onder andere in Nederland, België en Thailand. Vooralsnog heeft dat in andere landen niet tot arrestaties geleid, melden Israëlische media.

Waarschijnlijk lopen er zelfs nog wel meer onderzoeken naar Israëlische burgers in het buitenland, denkt Vukušić. "Vooral door staten die zich kritisch uitspreken over Israëls oorlog in Gaza. Maar die worden vaker niet openbaar gemaakt, want dat kan het onderzoek naar een verdachte belemmeren."

Universele rechtspraak

Het zal dan vooral gaan om zaken tegen burgers met een dubbele nationaliteit, denkt Vukušić. "Officieel hebben staten alleen de bevoegdheid om een onderzoek in te stellen als verdachten of slachtoffers hun eigen burgers zijn", legt ze uit. 

Dat Brazilië een Israëlisch staatsburger onderzoekt, is dus wat zeldzamer. "Maar dat mag onder het beginsel van universele rechtspraak. Daaronder mogen staten optreden tegen ernstige overtredingen, zoals genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden."

"Sinds de Syrische burgeroorlog wordt die universele rechtspraak vaker ingezet," zegt Vukušić, "omdat landen beseften dat internationale gerechtshoven slechts beperkt kunnen optreden." Het Internationaal Strafhof in Den Haag heeft zijn eigen onderzoeken ingesteld naar gebeurtenissen in de Gazastrook, maar heeft bijvoorbeeld geen politiekorps dat mensen kan oppakken. "Bovendien heeft het strafhof beperkte capaciteit: het kan hoogstens zo'n tien tot vijftien hooggeplaatste commandanten onderzoeken, in plaats van honderden lagere soldaten."

Oorlogsmisdaden onderzoeken

In principe is het de taak van de staat wiens burgers betrokken zijn om oorlogsmisdaden te onderzoeken, zegt Vukušić. "Maar aangezien de Israëlische staat zelf betrokken is en waarschijnlijk weinig onderzoek zal doen, wordt de kans alleen maar groter dat andere landen zich met Israëlische staatsburgers gaan bemoeien."

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft boos gereageerd en noemt de Belgische stichting 'anti-Israëlisch'. De vader van de voormalige militair zei tegen het Israëlische medium Channel 12 dat zijn zoon geen verdachte is, maar 'een soldaat die door de hel is gegaan'. Volgens Israëlische media overleefde de jonge soldaat de aanval op het Nova-festival op 7 oktober.

De oorlog in de Gazastrook is al vijftien maanden bezig. De oorlog volgde op de aanslag van Hamas op een muziekfestival en dorpen in Israel, waarbij 1200 mensen werden gedood en tientallen mensen werden gegijzeld. Al bijna 46.000 Palestijnen zijn sindsdien gedood in Israëlische aanvallen op de Gazastrook.