Ontknoping in klimaatzaak van de eeuw, maar hoe zat het ook alweer?
Het is Nederlands bekendste klimaatproces: de Urgenda-zaak. Na zes jaar volgde vandaag de definitieve uitspraak over het tempo van CO2-reductie in Nederland. En die is in het nadeel van het kabinet.
De Urgenda-zaak, hoe zat het ook alweer?
De Urgenda-zaak draait om de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Zowel de Nederlandse staat als duurzaamheidsorganisatie Urgenda vindt dat dat moet gebeuren, maar ze verschillen van mening over het tempo.
De staat wil dat de CO2-uitstoot in 2020 met 20 procent is verminderd ten opzichte van de uitstoot in 1990. Urgenda vond dat te weinig. In het klimaatverdrag van de VN heeft de Nederlandse staat ruim tien jaar geleden beloofd in 2020 minstens 25 procent minder CO2 uit te stoten.
Urgenda vond in 2013 dat de staat niet voldoende deed om die doelstelling te halen en spande een zaak aan. Zowel de rechtbank als het gerechtshof stelde Urgenda in het gelijk. De Nederlandse staat ging vervolgens in cassatie.
Vandaag oordeelde de Hoge Raad dat Urgenda gelijk heeft. Daarmee moet de uitstoot van broeikasgassen in Nederland eind volgend jaar met 25 procent verminderd zijn ten opzichte van 1990.
Wat houdt de uitspraak van de Hoge Raad vandaag in?
De Hoge Raad oordeelde dat de uitspraak van het gerechtshof Den Haag in stand kan blijven. Daarmee neemt de Hoge Raad het advies over dat eerder werd gegeven door de belangrijkste adviseur: de plaatsvervangend procureur-generaal en advocaat-generaal.
Het was wel 'superspannend', zegt Marjan Minnesma van Urgenda. "De Hoge Raad had een advies gekregen en dat wordt in 80 procent van de gevallen opgevolgd. Maar in 20 procent van de gevallen niet."
Wat zijn de gevolgen van die uitspraak?
De Nederlandse staat moet hard aan de bak, zegt politiek verslaggever Marieke van de Zilver. "Ze hebben nog één jaar de tijd om 25 procent CO2-reductie te halen."
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende eerder deze week dat de CO2-reductie niet verder komt dan 21 procent met het huidige beleid. Minister van Economische Zaken Eric Wiebes kondigde daarop extra maatregelen aan. Die worden in januari bekend.
Het kabinet heeft meer actie ondernomen om te voldoen aan het Urgenda-vonnis. Na de uitspraak van het hof in 2018 is het kabinet gaan nadenken over maatregelen. De belangrijkste is dat de kolencentrale Hemweg in Amsterdam niet in 2024 maar eind dit jaar wordt gesloten.
Maar om aan het vonnis te voldoen, zullen nog een aantal extra grote maatregelen nodig zijn. Het is de vraag of het kabinet daartoe bereid is, zegt Van de Zilver. "Ze lijken niet tot alles bereid om het doel maar te halen. Het kabinet hamert erop dat ze zich aan het vonnis houden, maar het moet tegelijkertijd wel 'haalbaar' en 'betaalbaar' blijven."
Hoe belangrijk is deze uitspraak?
"Best wel belangrijk", zegt Van de Zilver. "De maatregelen die nog over zijn om de 25 procent te halen, zijn verstrekkend. Het kabinet heeft zo lang gewacht dat je er met simpele maatregelen niet meer komt."
De kans was aanwezig dat de Hoge Raad onverhoopt toch de eerdere uitspraak van tafel zou vegen. Dan had het zomaar zo kunnen zijn dat het kabinet de nu geplande extra maatregelen toch niet door zou voeren, zegt Van de Zilver.
De regering wil sowieso liever kijken naar het jaar 2030: dan moet het CO2-gehalte met 49 procent zijn gereduceerd volgens het klimaatakkoord. "Zo hebben ze langer de tijd, en hoef je niet direct met hele grote maatregelen te komen."
Wat als Nederland de 25 procent niet haalt?
"We gaan de druk opvoeren", vertelt Marjan Minnesma van Urgenda aan RTL Nieuws. "De komende maanden willen we in totaal vijftig extra mogelijke maatregelen presenteren. Dat is een handreiking. We willen niet rollebollend over straat, maar we willen dat het kabinet eindelijk gaat versnellen. Er moet iets gebeuren en wij willen helpen. Wij zien nog veel meer mogelijkheden dan het kabinet."
In theorie kan Urgenda de rechter vragen de staat een boete op te leggen, als het doel uiteindelijk niet gehaald wordt. Maar daar wil Minnesma niet op vooruit lopen, vertelde ze eerder aan RTL Nieuws. "Eerst willen we de publiciteitskaart spelen. Ik verwacht wel echt dat de regering echt zijn best gaat doen het doel te halen, maar voorlopig zitten we er nog lang niet in de buurt."
