Is een baby na een RS-vaccinatie direct beschermd? En 9 andere vragen

Louis Bont is kinderarts en hoogleraar luchtweginfecties op kinderleeftijd aan het Utrecht UMC. 

In het advies van de Gezondheidsraad worden twee middelen genoemd die kunnen worden ingezet tegen het RS-virus. Ze hoeven niet allebei gegeven te worden.

1. Om welke middelen gaat het?

Het eerste vaccin is de prik voor de moeder. "Dat is een gewoon vaccin zoals alle andere vaccins", legt Bont uit. "Dat betekent dat de moeder na vaccinatie antistoffen aanmaakt die via de navelstreng naar de baby gaan. Zo werkt de vaccinatie tegen kinkhoest ook."

Het tweede middel is een prik voor het kind. "Dat is er eentje met antistoffen, dus het kind krijgt direct antistoffen toegediend." 

Jaarlijks 2000 kinderen in het ziekenhuis

Het respiratoir syncytieel virus, zoals het RS-virus voluit heet, komt veel voor en geeft meestal milde, verkoudheidsachtige klachten. Bij mensen met een verzwakt afweersysteem kan de ziekte ernstiger verlopen. Denk aan kinderen, ouderen en mensen met een long- of hartaandoening.

Vooral als vroeg geboren baby's besmet raken, is het oppassen. Het RS-virus is voor kinderen de belangrijkste reden voor ziekenhuisopname in Europa. 

2. De Gezondheidsraad geeft de voorkeur voor de prik aan kinderen, waarom?

Het middel voor zwangeren heeft niet de voorkeur om twee redenen: de bescherming duurt maar kort. Kinderen die buiten het RS-seizoen worden geboren, in mei bijvoorbeeld, zijn dus minder goed beschermd tegen de tijd dat het RS-seizoen begint. De antistoffen bieden dan niet meer voldoende bescherming. Ook bij vroeggeboorte werkt het middel minder doordat onvoldoende antistoffen de foetus hebben kunnen bereiken.

3. Stel dat toch de voorkeur wordt gegeven aan het vaccin aan zwangeren, wat is dan het beste moment?

De moeder moet tussen de 24 en 36 weken zwanger zijn voor de prik, zegt Bont. 

De Amerikaanse medische toezichthouder FDA heeft geadviseerd het vaccin in ieder geval niet te vroeg te geven, pas tussen de 32 en 36 weken. Bont: "Wij doen het eerder, omdat dan ook te vroeg geboren kinderen beschermd worden. Als er een risico wordt gezien op vroeggeboorte dan wil je op tijd het vaccin hebben gegeven."

4. Heeft het nut om het RS-vaccin te geven aan de zwangere én de baby?

Nee, het is niet nodig om het allebei te doen, zegt Bont. "Als je als zwangere gevaccineerd bent, dan hoef je je baby ook niet nog te vaccineren."

5. Wat is het beste moment voor baby's om het middel tegen RS te geven?

Baby's kunnen het middel direct bij de geboorte krijgen, zegt Bont. "Net als vitamine K. Maar het kan ook op dag vijf, zoals de hielprik." 

De Gezondheidsraad adviseert kinderen die vlak voor of tijdens het RS-seizoen worden geboren het middel direct na de geboorte aan te bieden - of in elke geval binnen twee weken. Kinderen die na het RS-seizoen worden geboren, kunnen het middel het beste vlak voor de start van hun eerste RS-seizoen krijgen. In de praktijk is dat oktober.

Bijwerkingen zijn beperkt en mild

Over de potentiële bijwerkingen: die zijn beperkt en mild. Er kan kort na de vaccinatie sprake zijn van een rode of pijnlijke plek op de plaats van de injectie of koorts, zoals dat ook gebruikelijk is voor andere vaccinaties.

6. Is de baby na een RS-vaccinatie direct beschermd?

Als het kind antistoffen krijgt is het direct beschermd, zegt Bont. Bij het vaccin voor de moeder duurt het twee weken om antistoffen aan te maken, de baby in de buik heeft die antistoffen dan ook.

7. Hoe lang ben je na vaccinatie beschermd tegen het RS-virus?

Bont: "Het vaccin werkt zes maanden en dan is het grootste risico op ernstige ziekte ook voorbij."

8. Staat u achter het advies van de Gezondheidsraad?

"Ja. In Spanje zijn ze afgelopen winter al begonnen met vaccineren en daar is de ziekte zo goed als verdwenen in de ziekenhuizen. Ook in Luxemburg en Frankrijk is dat het geval."

"Het is niet zo dat er in Spanje nu helemaal niemand op de ic ligt. Het gaat om een vermindering van 80 tot 90 procent. Het grootste effect is te zien op de afdeling intensive care (ic). Elke winter liggen in Nederland de ic's bomvol vanwege RS en dat zien we in Spanje niet meer dankzij dit vaccin. In plaats van bomvol, ligt er dan nog een enkeling op de ic."

9. Zijn we straks van het RS-virus af?

"Nee, we kunnen het virus niet uitroeien. Er komt geen groepsimmuniteit. De middelen geven ook geen volledige bescherming, het is meer dat de ziekteverschijnselen minder worden."

Het virus zal dus blijven rondgaan, verwacht de hoogleraar. Sterker nog, alle mensen worden bijna ieder jaar geïnfecteerd met RS en dat zal zo blijven. De middelen die de Gezondheidsraad beschrijft, zijn vooral op korte termijn heel effectief.

10. Wordt het middel nu snel toegevoegd aan het rijksvaccinatieprogramma?

De stand van zaken is dat het advies is aangeboden aan demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid. Het is aan het kabinet om het advies wel of niet over te nemen.

De staatssecretaris laat al wel vast weten dat er nu geen geld is om het middel toe te voegen aan het vaccinatieprogramma. Het is waarschijnlijk aan een nieuw kabinet om een besluit te nemen over al dan niet een nieuwe vaccinatie.

Bont: "Afgelopen winter waren de Spaanse kinderen beschermd. Ik kan mijn vrienden en familie niet uitleggen dat onze baby's komende winter nog onbeschermd zijn. Ik hoop dat de baby's komende winter beschermd zijn. Waarom kunnen wij niet wat Spanje wel kan? Als de minister dit belangrijk vindt, dan wordt het mogelijk gemaakt."

Jaarlijks belanden er dus zo'n 2000 in het ziekenhuis. Saskia kan erover meepraten: haar pasgeboren zoon werd opgenomen op de intensive care: