Waar komt de PFAS in eieren vandaan? 'Er hangt een sluier over de hele wereld'

PFAS is een stofje dat jaren geleden vooral werd gezien als een wondermiddel. Het zit in teflonpannen met een antiaanbaklaag. Het maakt regenjassen waterafstotend. Nu zorgt het stofje juist voor problemen. Het kan schadelijke effecten hebben op het immuunsysteem.

In alle weilanden, oppervlaktewateren. Je kan het zo gek niet opnoemen, overal zie je de concentratie PFAS toenemen, wordt uitgelegd in deze video:

Dat PFAS overal op de grond te vinden is, is ook het antwoord op de vraag waarom het in eieren van hobbyboeren kan zitten, vertelt Jacob de Boer, hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie aan de Vrije Universiteit.

Kippen pikken het van de grond

"Er hangt een sluier van PFAS over de wereld, van de evenaar tot de polen. Daarom hebben we allemaal gemiddeld 3 microgram PFAS in ons bloed", zegt De Boer. In de wetenschap spreken ze van atmosferische depositie van PFAS. Depositie is de afzetting van stoffen uit de atmosfeer op de bodem. 

Wij ademen die PFAS dus in en het zit ook in ons drinkwater. Kippen pikken de stof van de grond tijdens het rondscharrelen. Maar hoe komt het dan dat de stof op de ene plek meer in eieren wordt gevonden dan op de andere? De Boer zegt dat dit zou kunnen komen door de grondsoort. Op sommige gronden worden de deeltjes sneller weggespoeld. 

Dat het op sommige plekken meer en andere plekken niet of minder wordt gevonden, kan ook te maken hebben met waar de wind vandaan komt. Vlakbij een fabriek waar met de stof wordt gewerkt, bijvoorbeeld.

Eieren van kippen die altijd binnen zitten, lijken veilig. "Kippen die binnen zitten hebben deze problemen eigenlijk niet. Voor een boer met vrijeuitloopkippen is het niet fijn dat ze met die ophokplicht zitten (vanwege de vogelgriep, red.), maar het voordeel is dat ze daardoor minder problemen hebben met PFAS."

Ook in zeeschuim

De Boer zegt dat nog veel onderzoek naar PFAS nodig is. Het wordt bijvoorbeeld ook gevonden in zeeschuim. "Dat wordt het strand opgeblazen. Dan kan het ook in de duinen komen."

In het bloed van omwonenden van fabrieken waar gewerkt wordt met PFAS, worden hogere hoeveelheden van de stof aangetroffen. Bij een gezin vlakbij Chemiebedrijf 3M in het Belgische Zwijndrecht werd bijvoorbeeld meer dan 100 keer de toegelaten hoeveelheid gevonden.

7 microgram is boven de norm

Hoogleraar De Boer heeft de PFAS-waarde in zijn bloed ook laten meten. Bij hem ging het om 8 microgram. "Als je 7 hebt, dan zit je boven de norm. Dan zeggen ze dat je kans hebt op immunotox." 

Dat betekent dat de PFAS effect heeft op je immuunsysteem. "Dat is zeg maar de verdedigingslinie van je lichaam. Je hebt dan iets vaker last van ontstekingen en krijgt iets sneller griep. Het zorgwekkende is dat vaccinaties bij kinderen minder goed werken. Het vaccin voor kinkhoest dat je krijgt via de DKTP-prik doet het niet goed meer bij kinderen. Die werkt dan nog maar voor 60 procent als de PFAS-waarde echt te hoog is."

De sluier van PFAS is wat hoger rondom fabrieken waar met PFAS wordt gewerkt, zoals bij Chemours in Dordrecht, zegt de hoogleraar. "Op de kaart is dat een soort inktvlek, een hotspot. Daarom worden mensen geadviseerd om daar niet uit de moestuin te eten. Alles is daar vergeven van de PFAS. Je zou die fabrieken moeten saneren."

De wetenschapper is er duidelijk over: hij is voorstander van een verbod op de stof. Het liefst wereldwijd, want de stof reist via de lucht de hele wereld over. Zo is zelfs PFAS aangetroffen in ijsberen en honderden andere diersoorten die in het wild leven.

"De lobby van de fabrieken die wetgeving willen tegenhouden is groot. Als het niet verboden wordt, gaat het gewoon door. Elk kindje op de wereld wordt al met PFAS in het bloed geboren."

Waarschuwing Voedingscentrum

Het Voedingscentrum adviseert om geen of in ieder geval minder eieren van hobbykippen te eten. Uit een risicobeoordeling door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) blijkt dat Nederlandse hobbykipeieren hoge concentraties PFAS kunnen bevatten.

Als je eieren met PFAS vaak en voor een langere tijd eet, kan dit schadelijk zijn voor je gezondheid. PFAS kan schadelijke effecten hebben op het immuunsysteem, waarschuwt het Voedingscentrum. 

"Wil je geen risico lopen, dan is de meest veilige keuze om te kiezen voor eieren uit de supermarkt, van speciaalzaken of van de markt. Hierin zijn geen hoge waarden gevonden", raadt het centrum consumenten aan.

Wie er toch voor kiest om eieren van eigen kippen te eten, doet er volgens het Voedingscentrum verstandig aan die af te wisselen met gekochte eieren.

Twee of drie eieren per week

Tot slot: hoeveel eieren mag je nog eten van je eigen kippen? De Boer zegt dat voor eieren een norm geldt van 1,7 microgram per kilogram. "Een ei is uiteraard geen kilo, maar je kunt ongeveer uitrekenen dat een kind één ei per week zou kunnen eten met deze hoeveelheid PFAS en volwassenen twee of drie."