In juni grootste spanningsproblemen met omvormers zonnepanelen

230 volt: dat is de gewenste spanning op het elektriciteitsnet voor mensen thuis. De spanning mag ook wel wat lager zijn maar nooit minder dan 207 volt. Dit heet onderspanning en dat merk je bijvoorbeeld doordat lampen minder licht geven.

De maximale waarde is 253 volt. Dit heet overspanning en vooral dit fenomeen komt steeds vaker voor. Niet toevallig vrijwel altijd als de zon flink schijnt: dan leveren zonnepanelen in de straat massaal terug aan het net – dat daar niet op is gebouwd. 

Omvormer schakelt automatisch uit

Overspanning is een probleem: huishoudelijke apparaten kunnen ervan stuk gaan. Daarom is de regel dat de omvormer van de zonnepanelen automatisch uitschakelt zodat de spanning weer op een veilig niveau komt.

Vervelend voor de zonnepanelenbezitter. Wie meekijkt in de app van de omvormer van de zonnepanelen, ziet het vermogen dan plotseling op 0 staan. Veel mensen zullen het idee hebben hier niets tegen te kunnen doen. Toch zijn er mogelijkheden. Daarover later meer.

Terugleveren niet altijd mogelijk

Eerst een paar opvallende zaken uit de analyse, gedaan door internetondernemer Jeroen Bakker. Bakker maakte handig gebruik van het feit dat de drie grote netbeheerders in het land (Liander, Enexis en Stedin) een postcodecheck op de website hebben staan. Klanten kunnen daar kijken of er spanningsproblemen zijn. 

Bakker controleerde geautomatiseerd álle 472.000 Nederlandse postcodes bij de netbeheerders. Op 30.000 postcodes bleken spanningsproblemen te zijn. Hieronder hebben we al deze data samengevat in een doorzoekbare tabel.

Check je postcode

Staat jouw postcode er niet tussen? Dan zijn er in het deel waar jij woont geen spanningsproblemen bekend – of je zit bij een van de kleinere netbeheerders:

Juni is overspanningsmaand

De meeste spanningsproblemen komen voor in de maanden april, mei en juni. Vooral juni blijkt overspanningsmaand:

Nog interessanter is om te kijken waar de problemen in Nederland het grootst zijn. Het is 'netcongestiefeest' in de plaatsen Steenenkamer, Stokkum, Markenbinnen, Herten, Dedgum en Diphoorn. "Ze vieren het heugelijke feit dat, serieus waar, alle inwoners last hebben van netcongestie, of dat de laatste tijd hebben gehad", zegt Bakker op zijn website.

Hieronder kun je kijken welke plaatsen nog meer hoog scoren.

Bovenstaand kaartje laat vooral dorpen zien van soms maar enkele honderden inwoners. Als we uitzoomen op gemeenteniveau, valt op dat de meeste gedupeerde postcodes geconcentreerd zijn in de regio West-Friesland (Noord-Holland): in de gemeentes Koggenland, Medemblik en Drechterland komt 30 procent van de postcodes voor in de tabel met spanningsproblemen.

Ook in de Betuwe en het noorden van de Veluwe zijn regio's met veel spanningsproblemen.

Stad versus platteland

In de grote steden zijn de problemen minder groot. Dat komt doordat de netten in stedelijke gebieden doorgaans dichter en zwaarder zijn. 

In landelijke gebieden is het precies andersom: daar zijn de netten dunner aangelegd. Juist daar zie je nu daken van grote boerderijen vol met panelen.

Ron Laan woont in de plaats waar relatief de meeste spanningsproblemen zijn van Nederland, Drechterland. Hij bevestigt de problemen in zijn gemeente. Zijn eigen omvormer valt 'zo nu en dan op piekmomenten uit', net als die van zijn ouders. Als fractievertegenwoordiger van een lokale partij heeft hij zich hard gemaakt om Liander een investeringskrediet te verstrekken om de problemen op te lossen. "Mijn straat wordt as we speak onder handen genomen."

1 op de 3 straten open

Netbeheerders zeggen dat ze overal in het land werken aan het verzwaren van het energienet. Zo worden zestig nieuwe elektriciteitshuisjes per week geplaatst. De komende jaren moet één op de drie straten open om nieuwe leidingen te plaatsen.

Dat gaat wijk voor wijk. Wijken die het meest urgent zijn, krijgen voorrang. Maar de groei van het aantal zonnepanelen stijgt harder dan het net kan worden uitgebreid, zegt een woordvoerder van Liander. Bij deze netbeheerder zijn 5600 spanningsklachten door overspanning bekend. Het gaat om klachten van individuele klanten. Dat worden er niet snel minder.

In de tussentijd proberen netbeheerders op andere manieren overspanning te voorkomen. Bijvoorbeeld door heel gericht in wijken met veel zonnepanelen de netspanning tijdelijk te verlagen als de zon schijnt. Dit heet het aanpassen van de trapstand.

Ook Theo Scholte van Netbeheer Nederland wijst op de 'enorme toename' van het aantal zonnepanelen. Het gaat om een vervijfvoudiging in acht jaar.

"Het energienet was gebouwd om vanuit een centrale plek elektriciteit te sturen. Eenrichtingsverkeer dus. Wat je nu ziet is dat het ook decentraal wordt opgewerkt. En het gaat ook nog eens om een energiebron die moeilijk te sturen is."

Scholte vertelt dat 15.000 klanten vorig jaar een melding van overspanning deden bij hun netbeheerder. Mogelijk het topje van de ijsberg: niet iedereen doet een melding, en lang niet iedereen heeft het door als de omvormer een kwartier uit is geweest.

Bij 100.000 aansluitingen (bijna) elke dag

De slimme meter in de meterkast heeft het wél door: die stuurt bij overspanning automatisch een melding naar de netbeheerder. Bij 100.000 aansluitingen gebeurt dit honderd keer per kwartaal. Dat is bijna iedere dag.

In totaal kwam overspanning voor bij 1,3 procent van alle aansluitingen vorig jaar, zegt Scholte. Deze aansluitingen misten daardoor enkele tot tientallen uren zon per jaar. Bij sommige aansluitingen zijn de problemen groter: duizend aansluitingen misten vorig jaar meer dan 100 uur zon.

Scholte vindt het belangrijk om te zeggen dat het afschakelen van de omvormer niet voor problemen zorgt, maar die juist oplost. Een omvormer schakelt af omdat die de elektriciteit niet kwijt kan. Het probleem kan zitten in het eigen systeem, of buitenshuis. "Als de spanning te hoog wordt, dan knallen de apparaten eruit. De omvormer schakelt dus uit om erger te voorkomen." 

Kun je er zelf ook wat aan doen?

• Door de eigen opgewekte zonne-energie zoveel mogelijk direct zelf te gebruiken, zorg je ervoor dat de spanning in de stroomkabels daalt. Hierdoor is de kans kleiner dat de omvormer zichzelf afschakelt. Dat kan bijvoorbeeld door de was of de vaatwasser overdag aan te zetten. 
• Het helpt ook als je grote stroomgebruikers zoals een elektrische auto laadt op zonne-energie. Heb je een warmtepomp voor je sanitair warm water? Dan kun je soms instellen dat overdag het boilervat wordt opgewarmd.

Slimme apparaten

• Er zijn tegenwoordig ook 'slimme' wasmachines, vaatwassers, laadpalen en stopcontacten. Deze kun je zo programmeren dat ze actief zijn als de zonnepanelen energie opwekken. In dit artikel lees je meer over die slimmigheidjes.