Oproep aan bezitters zonnepanelen: gebruik energie zoveel mogelijk zelf

De warmtepomp, de elektrische auto, elektrische boilers: bij Anton Boonstra thuis gaan de apparaten vanzelf aan (of harder draaien) als de zonnepanelen veel energie leveren. De energie komt bij hem zo min mogelijk uit het stroomnet. Op die manier is zijn huis zoveel mogelijk zelfvoorzienend. 

En hij gaat daarin best ver. Als er een wasje gedraaid moet worden, gebeurt dat natuurlijk het liefst als de zon schijnt – soms gaat zelfs een pizza wat eerder de oven in. Trots deelt hij de grafieken op Twitter:

Een 'goed gevoel'

Boonstra behoort tot een klein gezelschap enthousiastelingen die tips delen op Twitter en fora zoals Tweakers. "De meeste mensen doen dit niet. Die leveren zonder na te denken alles terug aan het net in plaats van het direct zelf te gebruiken. Daardoor worden zonneparken soms uitgezet, omdat er op dat moment geen behoefte is aan die energie."

En dat is zonde, vindt hij. 's Avonds is juist energie nodig en moeten centrales vol aan de bak om thuis de wasmachines te laten draaien en auto's op te laden. "Als iedereen dit zou doen, zou dat veel minder hoeven."

Levert dat nou ook financieel voordeel op? Boonstra is daar zelf niet zo mee bezig. Hij krijgt er 'gewoon een goed gevoel van' als de apparaten in zijn huis op groene energie draaien.

In de toekomst gaat het zoveel mogelijk gebruiken van de eigen zonne-energie wél het verschil maken, ook voor de portemonnee, denkt energieadviseur Lars Boelen. Hij is bekend als 'huisfluisteraar'. Voor mensen die dat willen, maakt hij plannen om het huis te verduurzamen. "Daar hoort ook een rondje langs de apparaten bij."

Een beetje lui geworden

Omdat wij in Nederland nu nog onze zonne-energie mogen salderen, zijn wij volgens Boelen 'een beetje lui geworden'. Salderen is het mogen wegstrepen op de jaarnota van de zonne-energie tegen de energie die je op een ander moment van het net haalt. 

Boelen legt het zo uit: "In de zomer gaat er héél veel zonne-energie het energienet op en die komt op de administratie te staan bij de energiemaatschappij. Als je met kerst gaat gourmetten, dan mag je die energie opmaken."

'Heel raar'

De energiemaatschappij krijgt dus goedkope stroom, maar moet in de winter dure stroom tegen dezelfde prijs leveren. Boelen vindt dat 'heel raar'. Mensen die geen mogelijkheid hebben voor panelen worden zo benadeeld. 

Maar misschien nog wel belangrijker: het houdt volgens hem ook duurzame ontwikkelingen tegen. Door de salderingsregeling is het nu nog niet nodig om die energie zelf te gaan gebruiken. Het maakt bezitters van zonnepanelen niet uit of ze hun elektrische auto opladen terwijl de zon schijnt of niet.

"Ik denk dat 90 procent gewoon als ze thuiskomen om 17.00 uur de stekker erin steken", zegt ook Boonstra. "Dat is zonde. Het juiste moment is overdag, en nog beter is in het weekend. Moderne elektrische auto's hebben vaak voldoende bereik om het opladen uit te stellen tot het weekend."

Deze praktijken gaan wel veranderen, is de verwachting. De Tweede Kamer heeft ingestemd met het afbouwen van de salderingsregeling. Dit gebeurt stapsgewijs vanaf 2025 tot 2031. De details lees je bij de Rijksoverheid.

Straks krijg je nog wel een terugleververgoeding voor de zonne-energie, maar omdat die waarschijnlijk (een stuk) lager zal liggen, wordt het financieel veel interessanter om eigen zonne-energie te gebruiken.

Dynamisch contract

Wie een dynamisch energiecontract heeft, denkt daar nu al over na. Dan zie je hoe onlogisch het is om 's avonds de auto op te laden, zegt energie-adviseur Boelen. Hij heeft zelf ook zo'n dynamisch contract: daarbij kunnen de tarieven per uur verschillen. Een dag van tevoren wordt bekendgemaakt wanneer de goedkope of dure uren zijn.

In de laadpaal voor zijn auto zit een computer die deze goedkoopste uren doorkrijgt. Die weet dus precies wanneer het slim is de auto op te laden. Het scheelt 200 euro per maand, zei hij eerder tegen RTL Nieuws.

Nu al rekening mee houden

Dynamisch contract of niet: het salderen zit het slimmer gebruik van energie op dit moment dus nog in de weg. Dat zegt ook Ceriel Thissen van netbeheerder Alliander: "Zolang je kunt salderen, maakt het voor zonnepanelenbezitters niet uit wanneer je energie gebruikt."

Maar het levert wel een probleem op dat groter en groter wordt. Steeds meer zonne-energie kan niet meer worden verwerkt, waardoor het energienet vol raakt. De omvormer van de panelen wordt op piekmomenten soms zelfs uitgeschakeld. In de eerste helft van dit jaar kwam dit gemiddeld drie keer zoveel voor ten opzichte van de eerste helft van vorig jaar. 

"Er wordt steeds meer elektriciteit over het net gestuurd. Het advies is echt: probeer op zonnige dagen zoveel mogelijk overdag de energie te gebruiken. Denk aan de wasmachine, de vaatwasser, de droger en – als je die hebt – de elektrische auto. Dat sommige mensen dit nu al doen, juichen we toe, absoluut."

Ook netbeheerder Enexis steunt de oproep om meer zonne-energie zelf te gebruiken. "We zien de druk op het elektriciteitsnet in woonwijken enorm toenemen. Daar zien we nu ook problemen ontstaan. Zowel aan de kant van de energie-opwek als van de energie-afname. Het helpt als het wat gelijkmatiger gaat, door bijvoorbeeld niet allemaal om zes uur 's avonds tegelijk de auto op te laden."

Wat kun je nu al doen?

Anton Boonstra raadt aan nu alvast rekening te houden met het afbouwen van de salderingsregeling: "Als je er nu niet alvast ervaring mee opdoet, betaal je straks de hoofdprijs."

Maar wat kunnen mensen dan nu dan al doen? En is dit alleen interessant als je een elektrische auto hebt? We vragen het Martin Kleinman, ook zo'n enthousiasteling. Hij nam recent een tweedehands professioneel accusysteem over van LG. Die worden gevuld met zonne-energie.

Meten is weten

Zijn advies: onderzoek éérst het energiegebruik van de apparaten in je huis. Want meten is weten, zegt hij. "Daar begint het bij. En daarna adviseer ik altijd met kleine stappen te beginnen."

Bij hem resulteerde het in een 'bespaarwoede'. De energieslurpende koelkast ging de deur uit. Er kwamen zonnepanelen, een zonneboiler en de nodige isolatie. Hij staat nu op het punt om 'superslim' te schakelen: bij een stroomoverschot zal de warmtepompboiler hoger stoken, de auto worden opgeladen en de wasmachine gaan draaien.

Slim schakelen met P1-meter

Wil je ook dat bepaalde apparaten aangaan als er veel zonne-energie is? Of wil je het verbruik van bepaalde apparaten monitoren? Dat kan allemaal vrij eenvoudig door een wifiapparaatje in je slimme meter te steken. Eventueel heb je nog een paar slimme stekkers nodig. Populair zijn de producten van HomeWizard (zie kader).

Schakelen met zonne-energie, zo kun jij het ook:

Het bedrijf Smart Gateways biedt er een aan, zo'n wifiapparaatje voor in de meterkast. Deze 'gateway' kost vier tientjes en kun je verbinden met domotica-software, bijvoorbeeld Home Assistant. Dat is wel meer iets voor de technische doe-het-zelver.

Homewizard

Een wat toegankelijkere optie is de P1-meter van HomeWizard. Die kost drie tientjes. Dit apparaatje kun je ook verbinden aan Home Assistant, maar een aanrader is de energieverbruikmanager van HomeWizard zelf. "Die is superpopulair op dit moment", zegt Paul Straathof van HomeWizard. Via een simpele app op je telefoon kun je live zien hoeveel energie je verbruikt.

Wil je het verbruik weten van afzonderlijke apparaten? Dan kun je slimme stekkers gebruiken. Bij apparaten die een wififunctie hebben, hoeft dat niet. "Ik was vorige week bij Siemens en Bosch. Die hebben drogers en ovens en die kunnen via wifi straks allemaal geschakeld worden via de app", zegt Straathof van HomeWizard. 

Of je de apparaten toevoegt via wifi of een slimme stekker: ze zijn direct stuurbaar op zonne-energie, omdat ook omvormers aan de app van HomeWizard kunnen worden toegevoegd. 

HomeWizard ontwikkelde een speciale app voor de telefoon waardoor je kunt sturen op zonne-energie. Het bedrijf is ook bezig met het implementeren van dynamische tarieven, waardoor je apparaten automatisch aan en uit kunt laten gaan op basis van de geldende tarieven. Dit zal binnenkort beschikbaar komen in de app, laat het bedrijf weten.

'Ik heb de apparaten liefst zo dom mogelijk'

Nog wel even een disclaimer over die slimme stekkers. "Dan heb je eigenlijk domme apparaten nodig", zegt Boonstra. "Op moderne apparaten zitten vaak tiptoetsen. Dat maakt het lastig om deze in te schakelen met een slimme stekker. Die gaan niet draaien als ze opeens energie krijgen. Ik heb het liefst apparaten die zo dom mogelijk zijn, daar kun je tenminste nog wat mee."

Warmtepompen kunnen ook sturen op zonne-energie

Als één van de eerste Nederlanders is het Anton Boonstra gelukt zijn warmtepomp te laten aansturen op zonne-energie. Met zelfgeschreven software.

De warmtepompen van Nefit Bosch kunnen op dit moment al door de omvormer van de zonnepanelen aangestuurd worden, laat een woordvoerder weten. Als er er meer zonnestroom wordt opgewekt dan op dat moment door het huishouden wordt gebruikt, kan de warmtepomp automatisch de ruimtetemperaturen verhogen of de temperatuur van het buffervat verhogen. Ook een manier om energie op te slaan. "Deze functies zitten op onze huidige warmtepompen en noemen we ook wel smartgrid."

De volgende stap is de warmtepomp te laten sturen op de energietarieven die er op dat moment zijn. Tariff based setpoint optimization, heet dat (TBSO). "Dit wordt in Zweden al toegepast, in Nederland is het nog niet beschikbaar. Het ligt in de lijn van de verwachting dat deze functionaliteit op termijn zal worden geïmplementeerd."

Ook laadpaal en wasmachine

Een andere ontwikkeling is dat ook andere slimme apparaten worden aangesloten, dus niet alleen de warmtepomp, maar ook een laadpaal, wasmachine en droger. "Hiervoor heb je een 'smart home controller' nodig, bijvoorbeeld de Energy Manager van Bosch. Hiermee kun je dus nog efficiënter energieopwek- en verbruik managen."

Toch klinkt het allemaal wat omslachtig. Er zullen mensen zijn die het een gedoe vinden dat de wasmachine of vaatwasser pas aan 'mag' als er genoeg zonne-energie is. Kun je je energie niet beter opslaan in een thuisaccu, of batterij? 

Martin Kleinman doet dat al. Hij is erin geslaagd twee tweedehands batterijen te kopen om goedkope duurzame energie op te slaan, en te gebruiken wanneer er weinig zonne-energie is. Maar batterijen zijn nu veel te duur om te kunnen terugverdienen, zegt hij.

Batterijen nog niet rendabel

Energieadviseur Lars Boelen zegt dit ook. "Al heb ik zelf ook een klein accuutje gekocht van vijf kilowattuur. Daar gaat de goedkope stroom naartoe die ik vanavond weer kan gebruiken. Het is niet rendabel, maar ik probeer echt te doorleven waar we naartoe gaan de komende jaren." Hij verwacht wel dat de kostprijs de komende jaren naar beneden gaat.

Zo zijn er nog een hoop ontwikkelingen op het gebied van het eigen gebruik en opslag van energie. Er zullen nog vele ideeën en tips volgen. Lars Boelen heeft er tot slot ook nog één.

"Op het zuiden leveren zonnepanelen de meeste zonne-energie op, maar ik heb een deel van de panelen nu naar het oosten gericht. Daar krijg ik 's ochtends de meeste zon, dat is gunstig, want dan is de energievraag het hoogst." De netbeheerder is blij, want de energie wordt zo beter verdeeld, en Boelen ook – die verdient er met zijn dynamisch energiecontract nog een leuk zakcentje mee.