Op vakantie zonder smartphone: 'Doe het ook eens in je dagelijks leven'
Je smartphone vervangen voor een Nokia-'baksteen', socialemedia-apps verwijderen, en nu met de vakantie voor de deur: je smartphone tijdelijk helemaal uitzetten. We doen er van alles aan om even offline te zijn zonder prikkels. Hoe doe je dat en hoeveel effect heeft een tijdelijke stop?
Je kent het waarschijnlijk wel, uitspraken zoals: 'Op vakantie zet ik mijn telefoon echt even uit'. De neiging om je telefoon te pakken, ervaren velen als een verslaving. Zo ook Masha Rosielle (38). Ze reist veel rond en werkt op afstand, haar telefoon heeft ze meerdere keren helemaal uitgezet. "Toen ik mijn telefoon niet gebruikte, had ik geen prikkels en afleiding meer, ik was veel meer bezig met het moment zelf."
Een maand lang geen telefoon
Masha begon met een dagdeel en een weekend haar telefoon uitzetten, vooral om te kijken wat het met haar zou doen. Maar uiteindelijk beviel het zo goed - 'ik vond het heerlijk' - dat ze het ook voor langere tijd wilde testen.
Op vakantie in Thailand had ze haar telefoon een maand lang uit staan. "Ik besefte toen opeens hoeveel ik bezig was met constant dingen opzoeken en kijken wat ik daarna weer kon doen." Masha sliep beter én merkte dat ze rustiger was in haar hoofd.
Offline klinkt als een onmogelijke opgave, maar Masha legt uit dat je het zo moeilijk kan maken als je zelf wilt. Er zijn geen vaste regels, want die bepaal je zelf. "De telefoon kan helemaal uit of op vliegtuigstand, maar je kunt ook de data per app uitschakelen en zelf bepalen waar je offline bent." Bijvoorbeeld om met één persoon in contact te blijven of om nog wel de weg te vinden via 'maps'.
Masha heeft zelf meerdere 'offline'-varianten uitgeprobeerd, en doet het nu af en toe, maar na afloop van zo'n pauze is ze altijd weer volledig online. "Het gaat om balans, want online zijn heeft voor mij ook z'n voordelen."
Effect lange termijn
Hoe effectief is zo'n tijdelijke stop? "Als je even stopt, ben je daarna niet opeens verlost van het probleem", zegt Harmen Beurmanjer, verslavingsonderzoeker bij Novadic Kentron. En ook Stefan van der Stigchel, cognitief psycholoog aan de Universiteit Utrecht, zegt dat 'volle bak knallen na een pauze geen zin heeft' omdat je dan gewoon weer terugvalt in oude gewoontes.
Maar door een tijdelijke stop kun je wél anders gaan kijken naar je telefoongebruik, zegt Beurmanjer. Als je een positieve ervaring hebt gehad, wordt een gedragsverandering namelijk makkelijker in gang gezet.
Wil je echt testen of een gedragsverandering iets voor jou is op de lange termijn? "Dan moet je een maatregel toepassen op je 'normale' leven en niet op vakantie." De omstandigheden lijken dan meer op elkaar, waardoor je na de stop makkelijker permanent een verandering doorzet.
En als je een pauze inlast van je telefoon, doe het dan een maand lang. "Bij een paar uur heb je wel meer contact met mensen om je heen, maar doe je het langer, dan merk je er meer van. Je gaat dan bijvoorbeeld beter slapen, omdat je schermtijd minder is."
Balans van aandacht
Van der Stigchel denkt dat uiteindelijk alle beetjes helpen. "Als je na je vakantie thuiskomt met een goed gevoel over het minderen van je telefoongebruik, dan pas je dat in je dagelijks leven makkelijker aan."
Volgens hem gaat het over het vinden van een balans. "Ons brein is gek op prikkels, waardoor we geneigd zijn om steeds nieuwe informatie te zoeken, wat weer onze aandacht vereist. Maar in ons dagelijks leven hebben we ook taken nodig die minder aandacht vereisen, anders raken we mentaal vermoeid." Denk aan motorische acties, zoals afwassen en wandelen.
Als we even staan te 'lummelen' dan pakken we meteen de smartphone erbij, want ons brein houdt er niet van om 'niks' te doen. "Wat we dan ervaren zijn allerlei gedachtes", vertelt Van der Stigchel. Vaak maken mensen zich wel ergens zorgen over en dan gaan ze piekeren. "Om dat te voorkomen vluchten we naar onze telefoon."