Hij zou nooit iets kunnen, nu zwemt Marc op de Paralympische Spelen
Praten? Zelfstandig naar het toilet gaan? Marc Evers zou het allemaal niet kunnen, zei een arts tegen zijn ouders toen Marc 2 jaar oud was. Inmiddels heeft de zwemmer vijf medailles gewonnen op de Paralympische Spelen, waaronder goud in Londen en Rio. En nu – in Parijs – staat hij er opnieuw. "Dat ik meer tijd nodig heb om iets te leren, betekent niet dat ik het niet kan."
Elke ochtend en elke middag ligt Marc (33) in het zwembad – waar hij zelf met de auto naartoe rijdt. Had je zijn arts dit 31 jaar geleden verteld, dan had die je waarschijnlijk voor gek verklaard. Want zijn ouders moesten maar niets van hem verwachten, zei de psychiater toen Marc 2 was. Een jongen met een verstandelijke beperking en autisme? Ze konden hem het best naar een instelling brengen.
Woorden leren
"Dat deed zo'n pijn", zeggen zijn ouders Gitty en Frank nu, aan de eettafel van hun huis in Hillegom. "Maar we weigerden ons erbij neer te leggen. We hadden gezien dat Marc leerbaar was, dus we wilden hem de kans geven om zich te ontwikkelen. Jarenlang hebben we doorgezet om hem woorden te leren. Als hij uit de douche kwam bijvoorbeeld: 'eerst je voet afdrogen. Nee Marc, dat is je arm, eerst je voet. Ja die inderdaad'. Maar het lukte."
De reden dat ze met Marc naar een arts waren gegaan, was dat hij zich anders ontwikkelde dan zijn broer. Hij begon met praten, maar stopte daar vervolgens weer mee. Als hij liep, liep hij letterlijk op zijn tenen. Hij fladderde met zijn armen. En hij bleef zijn ontlasting ophouden, waardoor hij zo'n buikpijn had dat hij niet kon slapen en het continu uitgilde. Allemaal dingen die passen bij een kind met autisme, weten ze nu. Maar toen was het alleen het gevoel: dit klopt niet.
"In het begin werden we niet serieus genomen", zegt Gitty. "De kinderarts zei: je moet je kind niet vergelijken met anderen, dat gaat ten koste van je kind. Maar ik wist dat het niet goed was." Frank en Gitty besloten door te zetten, totdat die diagnose kwam.
Op de showroom-wc
"En toen schreven ze hem gewoon af", zegt Frank. "Maar dat konden wij niet. We lazen alles wat er te lezen viel over de combinatie van autisme en een verstandelijke beperking, maar daar werden we niet vrolijk van. En we hebben hem naar een medisch kinderdagverblijf laten gaan. Drie begeleiders en vier kinderen per groep. Daar heeft hij zoveel geleerd." Daarna ging hij door naar een school voor zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK), waar hij onder meer leerde lezen, schrijven en rekenen.
Aan elke ontwikkeling klampten zijn ouders zich vast: zie je, hij kan het wél! "Zoals toen we met Marc naar een winkel gingen om een badkamer uit te zoeken voor ons nieuwe huis", lachen ze nu alle drie. "3 was hij toen. Hij ontglipte aan onze aandacht en we vonden hem terug op een wc in de showroom, waar hij zijn ontlasting had gedaan." "Zat ik daar, in dat groene jasje", lacht Marc. "Het is gênant", zeggen zijn ouders. "Maar we waren vooral zó trots: hij ging uit zichzelf naar de wc!"
Toen hij een jaar of 4 was, ontwikkelde Marc een grote fascinatie voor water. Een angstig idee voor zijn ouders, die zich maar al te bewust waren van de sloot achter het huis. Dus vroegen ze zijn oma om elke zaterdag met hem naar zwemles te gaan – zelf moesten ze dan werken in hun winkel. Hij kreeg één-op-één les, en deed er vijf jaar over om zijn eerste diploma te halen. "Of ik het leuk vond? Dat weet ik niet meer", zegt Marc. "Het hoorde er gewoon bij: op zaterdag gingen we zwemmen."
Bewijsdrang
Dat veranderde toen hij 12 was en de trainer van de wedstrijdzwemmers vroeg of hij wedstrijden wilde gaan doen. Dat was rond de tijd dat hij steeds meer bewijsdrang kreeg. "Ik speelde in die tijd met een jongen die verderop woonde. Zijn ouders waren zwaar gereformeerd, zwartekousenkerk. Daar had ik toen geen besef van, maar ik respecteerde dat zij dingen anders deden en was beleefd. Ik werd goed opgevoed. Hij en ik speelden vooral Pokémon samen. Maar op een gegeven moment zei zijn vader tegen mij dat hij niet meer wilde dat ik met die jongen omging. Hij vond mij niet goed genoeg voor zijn zoon."
Aan zijn gevoel kon hij destijds geen woorden geven, nu wel: "Het is zo kwetsend als je wordt afgewezen om iets wat je hebt, in plaats van om wie je bent." "Als je dat toen had verteld, was ik naar hem toegegaan", zegt Gitty. "Nee joh", zegt Marc op de hem kenmerkende, droge manier. "Hij is gescheiden. Karma."
Wél goed genoeg
Maar dat voorval, in combinatie met eerdere keren dat hij door kinderen werd afgewezen bij bijvoorbeeld het buitenspelen, maakte iets los in hem: de drang om te laten zien dat hij wél goed genoeg was. "Ik dacht: bekijk het allemaal, ik ga het gewoon dóén. Ja, het is oneerlijk dat ik harder moet werken om mijn plek in de maatschappij te verdienen. Ik heb meer tijd en stappen nodig om iets te leren. Maar dat betekent niet dat ik het niet kan."
Het is die houding die hem heeft gebracht tot wie hij nu is: paralympisch sporter met een A-status. In het eerste jaar dat hij wedstrijden zwom, op zijn 12de, ging hij naar het Nederlands kampioenschap voor mensen met een beperking. Hij won vijf gouden medailles in zijn leeftijdsklasse. Een paar jaar later ging hij – met succes – internationale wedstrijden zwemmen. In 2012 ging hij naar de Paralympische Spelen, waar hij meedeed in de S14-klasse, de klasse voor mensen met een verstandelijke beperking. Hij won goud op de 100 meter rugslag.
'Hij doet het!'
21 was hij toen. En die 21 jaar ervoor schoten op dat moment voorbij aan zijn ouders, die in een vol stadion met 17.000 man op de tribune zaten. Toen ze zagen dat hij weleens kon gaan winnen, sprongen ze op. Frank schreeuwde zijn longen uit zijn lijf: 'Hij doet het!', 'Hij doet het!', en Gitty begon te huilen. "Ik dacht terug aan al die moeilijke momenten, al het werk dat hij heeft verricht om te komen waar hij was, en vooral aan het gesprek met die arts toen hij 2 was: Marc zou nooit iets kunnen, en zie hem nu."
Ook bij Marc was het enthousiasme groot: hij had toch maar mooi bewezen dat hij het wel kon. "Eén minuut voelde ik me wel even de koning", lacht hij. "Toen was ik heel druk aan het doen. Zo van: yes, ik heb hem! Maar dat mag op zo'n moment, één minuut, daarna moet je weer normaal doen."
Diezelfde Spelen won Marc brons op de 100 meter schoolslag. Hij ging harder trainen, ook met de nationale ploeg, en won vier jaar later in Rio nog eens drie medailles: brons op de 100 meter schoolslag, zilver op de 100 meter rugslag en goud op de 200 meter wisselslag. Tussendoor won hij onder meer wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen. "Ik heb wel alles gewonnen wat er te winnen viel", zegt hij daarover.
Sociale ontwikkeling
En misschien nog wel mooier: hij ontwikkelde zich ook goed op sociaal vlak. Maakte grappen met de andere zwemmers – "Soms waren die wel op het randje, maar je moet daartegen kunnen, en ik maakte ze zelf ook", lacht hij. Marc leerde van de andere sporters en zij van hem. Bouwde een band op met – in zijn woorden – zowel 'normale' als gehandicapte sporters. "Daar is hij echt door gegroeid", zien zijn ouders.
Maar in Tokio, drie jaar geleden, ging het mis. Het klikte niet tussen hem en de trainer van het nationale team en hij moest wedstrijden zwemmen waar hij zich niet prettig bij voelde. Zonder medailles. Volgens zijn vader 'compleet overtraind en overspannen'. Hij dacht dat zijn carrière voorbij was.
"Maar mijn vader zei: 'Is dit het gevoel waarmee je op je carrière wilt terugkijken? Je hebt van alles gewonnen, en dan sluit je af met zo'n rotgevoel.' Daar had hij gelijk in. Ik ben uit het nationale team gestapt en kreeg toestemming om met mijn oude trainer te werken. Twee keer per dag gingen we zwemmen, totdat hij zei dat hij me niet verder kon helpen. Nu zwem ik twee keer per dag, met andere olympiërs en paralympiërs."
Naar Parijs
In november kwalificeerde Marc zich na een dip van een paar jaar opnieuw voor de Paralympische Spelen. En nu staat hij er: in Parijs, op 6 september op de 100 meter rugslag. Dat hij een medaille gaat halen, die kans is volgens hem klein. "Je moet erkennen dat er inmiddels mensen zijn die een stuk beter zijn dan jij. Ik hoop mijn persoonlijk record te verbreken, daar zit ik nu een honderdste vanaf. Maar het belangrijkste is dat ik met een goed gevoel uit het zwembad kom. Dan heb ik toch een hele mooie carrière gehad, voor een jongen die nooit iets zou kunnen."
Het leven van Marc is verstript in de graphic novel The great Marc Evers. Door de tekeningen is zijn verhaal over opvoeding, autisme en denken in mogelijkheden juist ook voor mensen zoals hij, met autisme en een verstandelijke beperking, toegankelijk om te lezen.
Zondaginterview
Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.
Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl
Lees hier de eerdere zondaginterviews.