Koeien vertrappen wandelaar: 'Hun instinct is vluchten, niet aanvallen'

Een kudde grazers is als een familie, zegt Hettie Meertens. En als een familie zich bedreigd voelt, dan zal die in actie komen. "Een natuurlijke reactie voor kuddes is bij dreigende situaties in principe altijd: weggaan van de onveilige plek. Maar dat moet dan wel mogelijk zijn. Als ze de keus hebben, zullen ze normaal gesproken niet de confrontatie zoeken."

Daarbij tekent ze wel aan dat ook bij runderen 'de maat soms vol' kan zijn, vooral als ze zich een paar keer kort na elkaar bedreigd hebben gevoeld.

Meertens is programmaleider Drielandenpark bij ARK Rewilding Nederland. Deze natuurorganisatie ontwikkelt door heel Nederland natuurgebieden 'die zoveel mogelijk op eigen benen' kunnen staan, legt ze uit. "We laten de natuur de natuur zijn. We zullen niet met maaimachines en snoeischaren het groen bijpunten. De natuurlijke processen moeten hun beloop hebben."

Natuurlijke populatie

Volgens Meertens is het voor kuddes grazers belangrijk dat de groep een natuurlijke populatie vormt, met dieren van verschillende leeftijden. "Een natuurlijke kudde runderen heeft een of enkele leiders. Dat zijn koeien met levenservaring en kennis van de omgeving, wat de rest van de kudde een veilig gevoel geeft. Die andere dieren hoeven niet snel angstig te reageren op wandelaars of honden; ze volgen de leiders."

Meertens wil nadrukkelijk geen oordeel vellen over het incident in het Limburgse Spaubeek eerder deze maand, waar een 67-jarige wandelaar werd vertrapt door een kudde Limousinkoeien. De runderen reageerden volgens L1Nieuws op de hond van de man, die wel aangelijnd was, maar toch op de koeien af wilde stormen.

Als een kudde de ruimte heeft om weg te lopen bij gevaar, zullen de dieren dat altijd doen, zegt Meertens. Waarom ze dat in Limburg niet deden, is niet bekend. Het gebied waarin de koeien stonden was toegankelijk voor wandelaars via draaipoortjes, die er nog niet zo lang stonden. Na de aanval op de man zou de kudde ook andere wandelaars en een politieagent hebben belaagd.

"Als een kudde in een natuurlijke omgeving leeft, met genoeg ruimte en genoeg begroeiing zoals struiken en bosschages, dan zul je zien dat ze zich daar terugtrekken", zegt Meertens. "Andere dieren, zoals paarden, zullen ook vluchten. Wilde zwijnen net zo goed, die verstoppen zich niet voor niets het liefst in struikgewas met veel doornen waar mensen niet graag komen."

Confrontatie voorkomen

Een kudde die al langer in een bepaald gebied leeft, daar de weg kent en gewend is aan menselijke en dierlijke passanten, zal ook minder snel reageren, zegt ze. Een groep die net nieuw geïntroduceerd is in een gebied, of die geen natuurlijke leiders heeft, zal eerder geneigd zijn tot onvoorspelbaar gedrag.

Wandelaars kunnen zelf ook veel doen om onverwachte confrontaties te voorkomen, volgens Meertens. Honden zijn verwant aan de wolf, een roofdier, en daarom van nature 'geen vrienden' van prooidieren zoals schapen, runderen en paarden. "Wie met honden in de buurt van kuddes komt, doet er daarom goed aan de hond extra kort bij zich te houden."

Daarnaast is het goed als wandelaars alert zijn op het gedrag van kuddes, zegt ze. Blijven de koeien op hun gemakje liggen en herkauwen, dan is er weinig reden tot onust. Maar stoppen ze daarmee, en kijken ze je alert aan, dan voelen ze zich niet veilig. "Dat is reden om wat meer afstand te houden."

De aanwezigheid van kalfjes is reden voor extra alertheid. Dieren zullen hun jongen altijd beschermen tegen mogelijke dreigingen.

De richting die je loopt is tot slot ook van belang, zegt Meertens: "Als je met je looprichting duidelijk maakt dat je een passant bent, is er niks aan de hand. Maar als ze het gevoel krijgen dat je op ze af komt en er een confrontatie kan volgen, dan worden ze onrustig."