XR blijft snelweg blokkeren, al vinden Nederlanders klimaat steeds minder belangrijk
Het is inmiddels een bekend beeld: demonstranten op de A12 die aandacht vragen voor de strijd tegen klimaatverandering. Vandaag blokkeren demonstranten van Extinction Rebellion (XR) voor de veertigste keer deze snelweg. XR weet al jaren effectief aandacht te vragen, maar Nederlanders lijken tegelijk het klimaat steeds minder belangrijk te vinden.
Extinction Rebellion werd in 2018 opgericht door een groep Engelse wetenschappers en binnen een jaar groeide het uit tot een wereldwijde klimaatbeweging. Het was al snel duidelijk dat het om een bijzondere groep activisten gaat, omdat de 'klimaatrebellen' vaak ongewone en ontwrichtende acties houden. Denk aan zichzelf vastlijmen aan een bedrijf of het houden van een 'die-in' waarbij activisten lijken uitbeelden om aandacht te vragen voor de dodelijke gevolgen van klimaatverandering.
In 2022 begon XR met de meest in het oog springende Nederlandse actie: het bezetten van de A12. Het doel was om aandacht te vragen voor 'fossiele subsidies', dat zijn kort gezegd belastingvoordelen voor gebruikers van (vervuilende) fossiele energie als olie, kolen en gas. In totaal zijn er inmiddels 39 blokkades geweest, maar een groot deel hiervan ging om aangesloten dagen. In september en oktober 2023 blokkeerden actievoerders 27 dagen achter elkaar de A12.
In 2023 maakten we ook onderstaande video om uit te leggen hoe Extinction Rebellion in elkaar zit:
Er worden meestal geen cijfers bijgehouden van het aantal actievoerders, maar volgens XR waren er aan het begin van die lange blokkade in september 2023 25.000 mensen aanwezig op de A12 en bij nabijgelegen steundemonstraties. Mogelijk zijn er in een later stadium nog meer demonstranten geweest, maar daar zijn geen tellingen van gedaan. Voor vandaag wordt een stuk kleinere opkomst verwacht, namelijk minimaal 1500 demonstranten.
Steeds minder aandacht
Tegelijk lijkt er op de maatschappelijke en politieke agenda steeds minder aandacht voor het klimaat en duurzaamheid te zijn. Dat blijkt ook uit een peiling van het RTL Nieuwspanel onder 18.000 Nederlanders. Daarin is mensen gevraagd om de thema's te kiezen waarvan ze vinden dat het kabinet zich erop moet richten. Mensen mochten hierbij meerdere thema's aankruisen.
"Ik zie duidelijk dat we het thema klimaat en duurzaamheid in de afgelopen jaren in snel tempo minder belangrijk zijn gaan vinden", zegt Gijs Rademaker, opiniepeiler bij RTL Nieuws. "Klimaat haalde in mijn peilingen van 2020 nog de top drie van belangrijkste onderwerpen. Vorig jaar zakte het onderwerp al naar de zesde plaats, nu staat het op plek tien. Thema's als de woningmarkt, gezondheidszorg, immigratie en veiligheid domineren nu de maatschappelijke en politieke agenda."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Wel steun voor het doel, niet voor de acties
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat er nog wel brede steun is voor het doel van de protesten van Extinction Rebellion op de A12. Zes op de tien mensen (59 procent) vindt dat de overheid moet stoppen met fossiele subsidies. "Dat is een meerderheid, maar het draagvlak is wel iets afgenomen", zegt Rademaker. "Anderhalf jaar geleden stond 70 procent nog achter dit doel."
Voor de manier waarop XR tegen de fossiele subsidies protesteert is maar erg weinig steun. Slechts 11 procent vindt het goed dat de organisatie de A12 blokkeert en 84 procent is hiertegen. Ook onder linkse kiezers is weinig steun: Van GL-PvdA, D66 en de SP is een meerderheid tegen deze manier van demonstreren. Alleen de achterban van de Partij voor de Dieren steunt de actie wel in meerderheid.
"Mensen zijn het dus best eens met het doel van de actie, maar het verstoren van de openbare orde, het blokkeren van snelwegen, daar hebben mensen een gruwelijke hekel aan," zegt Rademaker. "Dat geldt zowel voor XR-rebellen als voor boeren met tractoren en hooibalen op de snelwegen."
Populariteit niet het doel
"Ons doel is niet om aardig of populair te zijn, maar om effectief te zijn", zegt Rozemarijn van 't Einde van Extinction Rebellion. Uiteindelijk is het streven om aandacht te vragen voor 'klimaatrechtvaardigheid', dus is de populariteit van de acties niet zo belangrijk, zegt ze. Overigens zegt ze zich niet te herkennen in het beeld dat er minder animo is voor acties van XR, omdat nog steeds nieuwe mensen zich aanmelden en hun actietraingen vol zitten.
Van 't Einde wijst erop dat een paar jaar geleden nog maar weinig mensen wisten wat fossiele subsidies zijn, nu praten politici, media en burgers er regelmatig over. "Dat we het thema op de publieke agenda hebben kunnen zetten en dat er politiek over wordt gepraat is winst."
Als andere voorbeelden van positieve ontwikkelingen noemt ze het burgerberaad klimaat dat er is gekomen en het feit dat enkele grote pensioenfondsen niet meer in de fossiele industrie investeren. "Mensen zijn het soms niet eens met onze acties, maar vervolgens gaat het bewustzijn wel omhoog."
Daar sluit opiniepeiler Gijs Rademaker zich bij aan. "Dat er weinig draagvlak is, betekent niet dat een actie niet succesvol kan zijn", zegt hij. "Denk aan de acties van Kick Out Zwarte Piet in de afgelopen 12 jaar. Ze waren niet populair, maar ze hebben wel degelijk gezorgd dat het perspectief van de samenleving op Zwarte Piet is veranderd."