Oude kinderfoto's tot leven brengen met AI: heel tof, maar ook een beetje eng

Peuter Hendrik die door de sneeuw loopt, in een kartonnen doos op de bank beweegt, kleine Hendrik op een fietsje – hij draait de camera de rug toe. 

Althans: zo lijkt het. Want: er was helemaal geen camera in de buurt. De beelden die Hendrik van Zwol uit zijn kindertijd heeft, zijn niet 'echt'. Ze zijn bewerkt met AI, vanaf een foto. En dat kan tegenwoordig iedereen met speciale tools.

Dit was het resultaat:

"Ik ben een enorm liefhebber van AI", vertelt Van Zwol. "Als je zegt 'maak een afbeelding van een rode sportauto', dan krijg je een afbeelding van een rode sportauto. Dan kun je er vervolgens een bewegende video van maken."

Het zette Van Zwol aan het denken. Zou je ook video's kunnen maken van je eigen kinderfoto's? Dus hij ging naar zijn moeder, dook daar in de fotoalbums, koos kinderfoto's van zichzelf uit, en ging aan de slag. "Ik heb maar weinig bewegend beeld van mezelf als kind. De video's die ontstonden, raakten mij en mijn moeder. Klinkt misschien stom; je weet dat het fake is. Maar het ziet er realistisch uit: op één foto droeg ik een koptelefoon, en in de video zie je gewoon de draadjes heen en weer bewegen." 

'Tof maar doodeng'

Hij deelde het resultaat op LinkedIn, samen met een do-it-yourself-uitleg. De reacties erop zijn wisselend. Sommigen reageren meteen dat ze dit ook willen doen, anderen benadrukken dat ze het 'eng' vinden, of misleidend. "Misschien huilden we, vielen we, bewogen we anders of lachten we… We maken de nostalgie er juist kapot mee." En: "Zo is het heel tof. Maar ik vind het doodeng wat hier politiek en maatschappelijk mee kan gebeuren."

Joris Krijger snapt die uiteenlopende reacties wel. Hij is techniekfilosoof, werkzaam als Ethics & AI Officer bij De Volksbank en promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het onderwerp Ethiek en AI. Hij ziet het steeds vaker gebeuren, ook met historische foto's of met foto's van overleden mensen. "Er zijn veel discussies over beelden tot leven wekken met AI", weet hij. "Voor mensen die bijvoorbeeld hun kind zijn verloren, kan zo'n techniek heel dubbel zijn. Je ziet je kind weer, dat is mooi, maar het kan het rouwproces ook ernstig verstoren."

Ook zijn er volgens Krijger ethische bezwaren: "Als je dit doet met foto's van je eigen kind, of van een overledene, ja, die kunnen geen toestemming geven. En de buurjongens en -meisjes die er toevallig ook op staan, ook niet. Ten tweede moeten we ons goed realiseren: de bedrijven die deze techniek mogelijk maken, zijn commercieel. Zodra je je foto's daar uploadt, hebben zij de foto's in bezit. Je weet niet wat ermee gebeurt. Je foto kan misbruikt worden, doordat bijvoorbeeld je gezicht op een afbeelding wordt gezet waar je niet mee geassocieerd wil worden."

Bovendien kan jouw afbeelding worden gebruikt bij scams. Krijger: "Als dit soort bedrijven je gegevens heeft, maakt dat niet alleen jou kwetsbaar, maar ook je ouders en grootouders. Fraudeurs kunnen zich voordoen alsof ze jou zijn, en je ouders of grootouders geld aftroggelen."

Eerder kwam er uit de kunstwereld kritiek op het gebruik van AI:

Gevaar

Ook Hendrik van Zwol is zich bewust van dat gevaar. "Ik heb dit met een AI-tool van een Chinees bedrijf gedaan. Mij maakt het niet zo heel veel uit dat mijn kinderfoto's daar in het bezit zijn, nu, al zou het wel heel gek zijn als mijn hoofd ineens op een billboard te zien is in China." Onder zijn LinkedInpost zet hij ook een waarschuwing: 'Even een kanttekening, Kling en CapCut zijn beide Chinese bedrijven'. Met die programma's heeft Van Zwol gewerkt. "Ik zou nooit foto's van mijn eigen kinderen gebruiken."

Mensen geven onder zijn post ook aan dat ze zich zorgen maakten om het milieu. Krijger kan die bezorgdheid verklaren: "Het kost energie en stroom om die beelden te genereren. Er moeten allerlei datacenters voor draaien, je verbruikt water, stoot CO2 uit. Het kostenplaatje loopt al snel op, en het doel is dus eigenlijk vooral: je eigen plezier. Ook daarvan kun je je afvragen of het nodig is."

"Ik snap die kritiek", zegt Van Zwol. "Maar ik denk wel dat het verder gaat dan alleen plezier. Voor sommige mensen is het nou eenmaal fijn om het verleden te herbeleven." Krijger: "Onze huidige tijd is vluchtig, en het verleden kan dan concreet en veilig voelen."

Lief, maar ook kil

Dat er dan toch mensen zijn die het 'eng' noemen, is volgens Krijger te verklaren: "Kinderfoto's zijn intieme, zoete herinneringen. En AI is gewoon een voorspelmodel dat op basis van statistiek bepaalt welke bewegingen er worden toegevoegd, welke pixel op welke pixel volgt. Als dat gebeurt met zo'n intieme, lieve jeugdherinnering, heeft dat iets heel kils en steriels, en geen enkel raakvlak met de realiteit. We laten AI onze persoonlijkste herinneringen inkleuren."

"Het is misschien ook een kwestie van wennen", zegt Van Zwol erover. "Toen de fotografie ontstond, vonden veel mensen dat ook eng. Want ze waren alleen schilderijen gewend. Ik denk dat het vooral belangrijk is goed geïnformeerd te zijn over de voordelen van AI, maar ook de nadelen." 

In onderstaande video valt te zien hoe Facebook en Instagram je foto's gebruiken om AI te trainen: